مبانی اندیشه اسلامی نسخه متنی

اين تنها آيه اى است كه فاصله ميان مرگ و قيامت را برزخ خوانده است .

دانـشـمـنـدان عـلوم اسـلامـى ، اصطلاح برزخ را از همين آيه اقتباس كرده اند و عالم پس از دنيا و پيش از قيامت را عالم برزخ ناميده اند. در اينجا از ادامه حيات انسان پس از مرگ ، در اين حد سخن به ميان آمده است كه انسانهايى پس از مرگ ، ندامت و پيشمانى خود را ابراز مى كنند و تقاضاى بـاز گـشـت و مـراجـعت به دنيا را دارند و به آنها پاسخ منفى داده مى شود.روشن است كه انسان بايد پس از مرگ ، از نوعى حيات برخوردار باشد كه درخواست بازگشت به دنيا را بكند.

دسـتـه دوم آيـاتـى است كه مى گويد فرشتگان پس از گفت وشنود، به صالحان و نيكوكاران بـشـارت مـى دهـنـد كـه از اين پس ، زندگى سعادتمندانه اى دارند وبه آنان مى گويند كه از نعمت هاى الهى بهره برگيرند و آنها را به انتظار رسيدن روز قيامت نمى گذارند:

((قـيـلَ ادْخـُلِ الْجـَنَّةَ قـالَ يـا لَيـْتَ قـَوْمـى يـَعـْلَمـُونََ بـِمـا غـَفـَرَلى رَبـّى وَ جـَعـَلَنـى مـِنـَ الْمُكْرَمينَ))(186)

(پـس از مـرگ ) بـه او گـفـتـه شـد: بـه بـهـشـت درآى ، او گـفـت : اى كاش قوم من ـ كه سخنم را نـپـذيـرفـتـنـد ـ اكـنـون مى دانستند كه چگونه پروردگارم مرا آمرزيد و مرا از بندگان گرامى داشته شده قرار داد.

در آيـه هـاى قـبـلى جـريـان گـفـتـگـوى ايـن مـرد صـالح (مـؤ مـن آل يـس ) با قومش آمده است كه آنان را به پيروى از رسولانى كه در شهر ((انطاكيه )) مردم را بـه پـرسـتـش خـالصـانـه خداوند مى خواندند، دعوت مى كند. پس از آن ايمان و اعتقاد خويش را اعلان مى كند و ازآنان مى خواهد كه سخنش را بشنوند و راه او را بروند.

مـردم سـخـن او را نـشـنـيـدنـد تـا ايـن كه او به جهان ديگر رفت و درآنجا مغفرت و كرامت الهى را درباره خود مشاهده كرد پس آرزو كرد كه ايكاش قوم من كه هنوز در دنيا بسر مى برند از وضع سـعـادتـمـنـدانـه مـن در ايـن جـهـان آگـاه مـى شـدنـد. مـعـلوم اسـت كـه هـمـه ايـن مـسـائل مربوط به قبل ازقيامت كبرى است ، زيرا در قيامت همه انسانهاى پيشين و پسين حاضر مى شوند و كسى در اين دنيا وجود ندارد.

دسـتـه سـوم آيـاتـى اسـت كه در آنها از حيات پس از مرگ و پيش از قيامت انسانهاى سعادتمند و نيكوكار يا انسانهاى بى سعادت و گناهكار ياد كرده است .

((وَ لا تـَحْسَبَنَّ الَّذينَ قُتِلُوا فى سَبيلِ اللّهِ اَمْواتاً بَلْ اَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونََ فَرِحينَ بِماَّ اتـيهُمُ اللّهُ مِنْ فَضْلِه و يَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذينَ لَمْ يَلْحَقُوابِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ اَلاّ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ))(187)

گـمـان مبر آنان كه درراه خدا كشته شدند، مرده اند. بلكه زنده اند، نزد پروردگارشان روزى داده مـى شـوند و بدانچه خدا از فضل و رحمت خويش به آنها عنايت كرده است شادمانند و بشارت مى دهند به كسانى كه هنوز در پى ايشان به آنان ملحق نشده اند كه بر آنها خوفى نيست وآنان غمگين نمى شوند.

در آيه ديگر مى فرمايد:

((وَحـاقَ بـِاَّلِ فـِرْعـَونَ سُوْءُ الْعَذابَِ اَلنّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْها غُدُوّاً وَ عَشِيّاً، وَ يَوْمَ تَقُومُ السّاعَةُ اَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ اَشَدَّ الْعَذابِ))(188)