عوامل نامحسوس يا معنوى - تاریخ و اصول روابط بین الملل نسخه متنی

4 ـ توان نظامى :

در اغلب موارد، واژه قدرت يا قدرت ملّى ، با قدرت نظامى مترادف فرض مى شـود و بـه هـنگام طرح قدرت ملّى ، كيفيت قدرت نظامى يك كشور نيز به ذهن متبادر مى شود، در حـالى كـه قـدرت نـظـامـى تـنـهـا يكى از عوامل و پايه هاى قدرت ملّى محسوب مى گردد. براى تجزيه و تحليل توان نظامى يك دولت بايد به مواردى چون (سلاحها و تجهيزات جنگى ، كم و كـيـف افـراد نـظـامـى ، فرماندهى ، بودجه نظامى ، پايگاهها، فنون نظامى ، تحرك نيروها و امكانات تداركاتى و لجستيكى )(387) توجه داشت .

از نـظـر تـسـليـحـات و تـجـهـيـزات نـظـامـى ، سلاحهاى كلاسيك و استراتژيك از اهميت ويژه اى برخوردار است . بيشتر كشورهاى جهان ، تنها صاحب سلاحهاى كلاسيك ـ غيراتمى ـ هستند و حتّى آنهايى كه داراى تسليحات استراتژيك هستند، به ناچار، از سلاحهاى كلاسيك استفاده مى كنند، گـرچـه صـاحـبـان تـجـهـيزات استراتژيك ، پشتوانه معتبرى براى دفاع از منافع و ارزشهاى حـيـاتـى خـود دارنـد. عـلت اسـاسـى عـدم كاربرد سلاحهاى اتمى ، اين است كه بروز جنگ اتمى فاجعه انهدام كامل طرفين را در بردارد.

اگر هدف از جنگ ، دستيابى به اهداف خاصى است ؛ جنگ اتمى ، هيچ نتيجه اى جز نابودى تمام عيار ندارد.

تكنولوژى پيشرفته تسليحات نوين ، باعث شده تا ابعاد تخريب در سطح بسيار بالايى افزايش يابد و اين امر، خود مفهوم بازدارندگى را پـديـد آورده اسـت كـه بـه طـور سـاده بـه مـعـنـاى عـدم اسـتـفـاده سـلاحـهـاى اتـمـى مـى باشد.(388) تـعـداد نـفـرات ارتـش و بودجه دفاعى و فرماندهى نظامى ، عناصر به هم پيوسته ارزيابى قدرت نظامى يك كشور هستند. افراد نظامى آموزش ديده و مجرّب مى توانند تحت رهبرى كار آمد، سـرزمـيـن يـك دولت را بـه دژى مـبدّل سازند كه بيگانگان حتّى تصور تهاجم و حمله را در سر نـداشـتـه بـاشـنـد. لازمـه تـحـقـق چـنـيـن مـقـصـودى ، تـخـصـيـص بـودجـه دفـاعـى مـنـاسـب و قابل ملاحظه است تا ارتش هم از تكنولوژى و هم از لحاظ آموزش و تجربه ، بيشترين آمادگى را داشته باشد.

اسـتـراتـژى نـظـامـى يـعـنـى تـعـيـيـن سـيـاسـتـهـاى كـلان كـاربـرد نـيروى نظامى ، مى تواند عـامل بالقوه اى در تقويت ارتش باشد، بدين معنا كه : توان نظامى كشور در هر گونه حوادث و اتـفـاقـات آيـنـده چگونه مورد بهره بردارى قرار خواهد گرفت . با لحاظ اين مساله ، نيروى نـظـامـى بلاتكليف نبوده و در نخستين ساعات وقوع پديده اى غير عادى ، وظيفه خود را بخوبى دانسته و بدان عمل مى كند.(389) بـخـش لجـسـتـيـك و پـشـتـيـبـانـى نـيـروى مـسلح نيز، بويژه در جهان مدرن معاصر، از اهميت ويژه بـرخـوردار اسـت . هـرگـاه كـليـه امـكانات موجود يا مورد نياز ارتش در اسرع وقت ممكن در اختيار نـيـروهـاى درگير قرار گيرد، امكان پيروزى و دستيابى به اهداف از پيش تعيين شده به همان ميزان افزايش مى يابد.

عوامل نامحسوس يا معنوى

1 ـ ايدئولوژى :

مـفهوم ايدئولوژى ، با كاربرد وسيع و رايج آن ، به تعبيرهاى متفاوتى آمده است . از آن ميان ، مى توان تعريف زير را مناسبتر دانست :

يـك ايـدئولوژى عـبارت است از مجموعه اى از انديشه ها درباره زندگى ، جامعه يا حكومت كه از شعارهاى اجتماعى ، سياسى يا مذهبى كه نسبت به آن ، اعتقادى تعصّب آميز موجود است ، مايه مى گـيـرد و با استفاده مستمر و موعظه دائمى ، به تدريج ، به صورت اعتقاد مسلّم و مُنجّز و وجه مشخّصه گروه يا حزب يا ملّتى در مى آيد.(390) ايـدئولوژى از جـنـبـه هـاى مـختلفى مى تواند عنصر مولّد قدرت ملّى به حساب آيد. از يك سو، ايـدئولوژى مـوجـب اتحاد، انسجام و يكپارچگى مردمى مى گردد كه بدان معتقدند. اعتبار و اقتدار يك ايدئولوژى ، به ميزان اعتقاد و تعصّب و پايبندى طرفدارانش بستگى دارد. البته ، اين امر بـه نـظـم درونـى نـظام ايدئولوژيك مربوط است ؛ آشفتگى و عدم ارتباط منطقى بين پايه هاى اسـاسـى ايـدئولوژى ، مـوجـب سـسـت اعـتـقـادى حـامـيـان آن مـى گـردد. اتـحـاد و انسجام ناشى از ايـدئولوژى ، در بـرهـه هـايـى از تـاريـخ ، نـقـش سازنده اى ايفا كرده است . در كشور ايران ، ايـدئولوژى اسـلامـى ، مـوجـب سرنگونى نظام 2500 ساله شاهنشاهى گرديد و پس از انقلاب اسـلامـى نـيـز، طـى هـشـت سال دفاع مقدس ، اين