زمينه هاى تاريخى ظهور استراتژى عدم تعهد - تاریخ و اصول روابط بین الملل نسخه متنی

اسـتـراتـژى عدم تعهد، سياست خارجى دولتهاى عضو جنبش غير متعهدها را به گونه اى جهت مى دهد كه : الف ـ همكارى و دوستى ميان كشورهاى جهان سوم هر چه بيشتر افزايش يابد. ب ـ تنش و تـخـاصـم در روابـط بـيـن قـدرتهاى عمده كاهش يافته و محيط بين المللى مساعدى براى حفظ صـلح و امـنـيـت جـهـانـى فـراهـم گـردد. ج ـ بـا عدم وابستگى به بلوكهاى قدرت ، سياست بى طـرفـى مـثـبـت اخـتـيـار كـرده تـا از ايـن طـريـق هـم زمـيـنـه هـاى حـفـظ استقلال و آزادى كشورهاى جهان سوم مهيا گردد و هم در موازنه قدرت بين المللى ، نقشى معادله دهنده براى اين دولتها ايجاد شود.

زمينه هاى تاريخى ظهور استراتژى عدم تعهد

شـكـل گـيـرى جـنـبـش غـير متعهدها به سالهاى بعد از جنگ جهانى دوم باز مى گردد؛ دورانى كه مـلل تـحـت اسـتـعـمـار بـه تـازگـى از بـنـد اسـتـعـمـارگـران رهـيـده و بـه دنـبـال حـفـظ و تـثـبـيـت اسـتـقـلال و آزادى خـود بـودنـد. رهـبـرانـى چـون جـواهـر لعـل نـهرو، نخست وزير هندوستان ، جمال عبدالناصر، رئيس جمهور مصر، احمد سوكارنو، رئيس جـمـهـور انـدونـزى و مارشال تيتو، رئيس جمهور يوگسلاوى (سابق )، با احساسات شديد ضد اسـتـعـمـارى ، بـنـيـاد حـركتى را گذاشتند كه بعدها (جنبش غير متعهدها) نام گرفت . كنفرانسهاى مـلل آفـريـقـايـى ـ آسـيـايـى ، در نـهـايـت ، به كنفرانس (باندونگ ) ـ از شهرهاى اندونزى ـ در سـال 1334 ه‍ ـ ش / 1955 مـنـجـر گـرديـد كـه در آن 29 كـشـور شركت داشتند. نطفه جنبش غير مـتـعـهدها و اصول استراتژى عدم تعهد در اين كنفرانس منعقد شد. در اين كنفرانس ، براى نخستين بـار، كـشـورهاى تازه استقلال يافته ، خود را به عنوان يك واحد داراى آرمانهاى مشترك در كنار يـكـديـگـر يـافـتـنـد و اصـول پـنـجـگـانـه مـعـروف بـه (پـانـچ شـيـل )(414) را در اعـلامـيـه مـربـوط بـه صـلح و هـمكارى جهانى گنجاندند. نخستين كـنـفـرانـس رسـمـى جـنـبـش عـدم تعهد در سال 1340 ه‍ ـ ش / 1961 در بلگراد گشايش يافت و اصول عدم تعهد به تدريج تبيين گرديد.(415) زمـيـنـه هـايـى كـه بـسـتـر شـكـل گـيـرى ايـن نـهـضـت را فـراهـم كـرد، عـبـارت بـود از: شـكـل گـيـرى نـظـام دو قـطبى ، برقرارى سيستم موازنه جديد قدرت ، اوج گيرى جنگ سرد در سـيـاسـت بـيـن المللى و تاءسيس كشورهاى نو استقلال و تازه از يوغ استعمار رها شده . در اين شـرايـط كـه دولتـهـاى جـهـان نـاچـار بـودنـد بـه يـكـى از دو بلوك غرب يا شرق بپيوندند، كـشـورهاى آفريقايى ـ آسيايى با تشكيل جنبش غير متعهدها، سياست و الگوى نوينى را در پيش گرفتند.

اصـول حـاكـم بـر عـدم تـعـهـد: اسـتـراتـژى عـدم تـعـهـد، بـيـش از هـمـه ، مـتـاءثـر از اصـول مـوسـوم بـه (پـانـچ شـيـل ) اسـت ؛ ابتدا در موافقتنامه چين و هند بر سر مساءله تبت (در سال 1954/ 1333 ه‍ ـ ش ) اين اصول به شرح زير مورد توافق قرار گرفته بود.

1 ـ احترام متقابل به تماميت ارضى و حاكميت كشورها

2 ـ عدم دخالت دولتها در امور داخلى يكديگر

3 ـ همزيستى مسالمت آميز

4 ـ عدم تجاوز به يكديگر

5 ـ برابرى و منافع متقابل (مساوات كشورها)(416) اصـولى كـه ، طـى كـنـفرانسهاى متعدد اين جنبش به عنوان استراتژى عدم تعهد معروف شده چنين است :

1 ـ احترام به حاكميت و تماميت ارضى كشورها.

2 ـ كـاهـش تشنجات و تضادهاى موجود در روابط بين المللى ناشى از تقسيم جهان به دو بلوك شرق و غرب

3 ـ مـخـالفـت بـا شـركـت در اتحاديه هاى نظامى و خوددارى از واگذارى پايگاههاى نظامى به بلوكها

4 ـ پـشـتـيـبـانـى از مـنـشـور مـلل مـتـحـد و نـيـز اصـول مـسـلم حـقـوق بـيـن الملل

5 ـ استقلال تمامى ملل جهان و آزادى تمامى سرزمينهاى تحت استعمار

6 ـ همكارى مثبت بين المللى

7 ـ مـبـارزه بـا نـژاد پـرسـتـى ، اسـتـعـمـار و سـرمـايـه دارى در تـمـامـى اشكال آن

8 ـ حـل مـسـالمـت آمـيـز اخـتـلافـهـا از طـريـق روشـهـاى سـيـاسـى دوسـتـانـه و عـدم توسل به زور.