پيامدهاى جنگ خليج فارس - تاریخ و اصول روابط بین الملل نسخه متنی

اتباع خارجى را به گروگان گرفت ، مساءله كويت را به موضوع حلّ بحران فـلسـطـيـن ارتـبـاط داد و بـا ايران در مورد اروند رود (قرارداد 1975) و اسراى جنگى دست به مصالحه زد. او كه فكر مى كرد در شرايط انتقالى و گذر نظام بين المللى مى تواند از قدرت مانور بيشترى براى كسب امتيازات بهره گيرد، در دام سختى گرفتار شد.

شـايـد، ايـن سـرنـوشـت تـمـام رهـبـران نـظـامـى بـاشـد كـه خـواهـان حـل اخـتـلافـات بـا زور، بويژه در مسائل سياسى باشند. در حالى كه تاريخ ، گواه صادقى بر شكست ناپلئون بناپارت و آدلف هيتلر در اين مورد است .

تـمـامى اقدامات ميانجيگرانه و راه حلهاى مسالمت آميز در برابر بحران خليج فارس بى نتيجه مـانـد.

تـلاشهاى ديپلماتيك ، تحريم اقتصادى و محاصره دريايى براى وادار كردن صدام حسين بـه عـقـب نـشـيـنـى اثـر نـبـخـشـيد. شوراى امنيت در قطعنامه 665 خود، كه در روز 25 اوت (سوم شـهـريـور 1369) صـادر شـد، اعـمـال قـوه قـهـريـه و كـاربرد زور براى آزاد سازى كويت را تـجـويـز كـرد. ايـن مـصـوبـه ، دسـت آمريكا و متحدانش را براى برافروختن شعله جنگ در خليج فـارس بـاز كـرد. بـه دنـبال قطعنامه شوراى امنيت ، آمريكا و ساير كشورهاى غربى به همراه تـعـدادى از دولتـهاى عربى ، به اعزام نيرو به منطقه مبادرت كردند. شوراى امنيت در يك اقدام قـاطع ديگر، قطعنامه ه 678 را در 29 نوامبر 1990 / هشتم آذر 1369 به تصويب رساند. اين قطعنامه ، ضمن درخواست از عراق جهت تخليه بدون قيد و شرط كويت ، عمليات نظامى عليه آن كـشـور را بر اساس ضرب الاجلى تعيين كرد. دولت عراق تا پانزدهم ژانويه 1991 / 25 دى مـاه 1369، مـهـلت داشـت كـه بـه مـفـاد قـطـعـنـامـه هـاى شـوراى امـنـيـت عـمـل كـنـد؛ در غـيـر ايـن صـورت ، اتـحـاد بـيـن المـللى بـه رهـبـرى آمـريـكـا، تحت چتر سازمان مـلل مـتـحـد، بـا تـوسـل بـه زور، بـه ايـن خـواسـتـه جـامـه عـمـل مـى پـوشـانـد. دولت آمـريـكـا كـه از روزهـاى نـخـسـت ، تمايل وافر داشت تا ماشين جنگى عراق را منهدم سازد، به مناسب ترين موقعيت براى عملى كردن ايـن هـدف دسـت يـافـت . ديـگـر رويـارويـى و مـصـاف نـظـامـى در خـليـج فـارس ، هـيـچ بديل و راه حل ديگرى را بر نمى تابيد.(204) آمـريـكـا بـه هـمـراه 27 كـشـور از جـمـله دوازده كـشـور عـربـى ، 24 سـاعـت پـس از ضـرب الاجـل شـوراى امـنـيت ، يعنى ساعت دو و نيم بامداد هفدهم ژانويه / 27 دى ماه ، جنگ عظيمى را عليه عـراق آغـاز كـرد. اين جنگ به مدت چهل روز ادامه يافت و آمريكا از هوا، زمين و دريا، سرزمين عراق را بـه پـاره اى از آتش و دود مبدل ساخت . پيشرفته ترين هواپيماهاى جنگى ، از جمله هواپيماى بمب افكن ب ـ 52، در اين عمليات به كار گرفته شد. ناوگان آمريكا مستقر در خليج فارس ، با دقت و شدت هر چه تمامتر، مواضع نيروهاى نظامى عراق را زير آتش گرفت . شهرها، مجتمع هـاى صنعتى و نظامى ، پلها و راهها و تمامى تمهيدات دولت عراق براى مقاومت در برابر جنگ ، يـكـى بـعـد از ديـگـرى ، مـورد هـجوم و حمله قرار گرفت و آسيبهاى جدّى ديد. عمليات نظامى در جـنـوب عـراق ، استيصال صدام حسين و ارتش عراق را بروشنى نمايان ساخت . سرانجام ، دولت بعثى عراق در تاريخ 27 فوريه 1991 با قبول تمام شرايط شوراى امنيت ، بازى قدرت را در جـنـگ خـليـج فـارس بـاخـت و از كـويـت خـارج شد. عمليات نظامى برضد عراق ، آخرين اقدام شوراى امنيت در مورد اين كشور نبود، بلكه قطعنامه هاى بعدى شورا نيز، يك سلسله مجازات هاى سـخت عليه عراق را تصويب كرد و به مرحله اجرا گذاشت كه موجب ذلت و خوارى صدام حسين در برابر ملت خود، جهان اسلام و افكار عمومى جهان شد.(205)

پيامدهاى جنگ خليج فارس

نـتـايـج و آثـار جـنـگ خليج فارس ، داراى ابعاد محلى ، منطقه اى و بين المللى است . از ديدگاه مـسـائل مـحـلى ، عـربـسـتـان سـعـودى ، كـويـت و عـراق ، در پـى ايـن جـنـگ ، بـا تحمل خسارتها و پرداخت هزينه ها در شرايط بسيار نامساعد اقتصادى و اجتماعى قرار گرفتند. دولت عـربـسـتـان كـه از جمله دولتهاى پردرآمد منطقه به شمار مى رفت و اقتصادش تا حدودى بـاثـبـات بـود بـه يـك كـشـور بـدهـكـار و داراى اقـتـصـاد متزلزل و بى ثبات تبديل شد. بحران اقتصادى عربستان بگونه اى حاد شد كه براى نخستين بـار، شـهروندان اين كشور ناچار شدند با پرداخت ماليات ، دولت را در حلّ بحران يارى