تاریخ و اصول روابط بین الملل نسخه متنی

پروس ، 1866 اتريش ـ پروس و

1870 ـ 1871 پروس و فـرانـسـه ، امـپـراتـورى واحد آلمان را اعلام كند. تحقق اين آرمان و آرزوى او، به بهاى شكست نـاپلئون سوم ، امپراتور مقتدر فرانسه ، از دست رفتن ايالتهاى آلزاس و لورن از فرانسه ، پـرداخـت غرامت سنگين و نگهدارى قواى آلمانى در خاك فرانسه براى ضمانت تعهدات بود. چنين بـهـاى سـنـگينى ، به احتمال زياد، فرانسه را مترصد اقدامات تلافى جويانه مى كرد. از اين رو، سـيـاسـت بـيـسـمارك به (ديپلماسى اتحاد و ائتلاف ) جهت منزوى نگه داشتن فرانسه تغيير يافت .

اتحاد مثلث ، حاصل اين جهتگيرى بيسمارك در سياست خارجى است .(10) بـيـسـمـارك ابـتـدا پـيـمـان (اتـحـاد سـه امـپـراتـورى ) را در سـال 1872 بـين روسيه ، آلمان و اتريش ـ مجارستان به وجود آورد كه در واقع نخستين سيستم اتـحاد و ائتلاف وى بود. هنگامى كه بحران

1875 ـ 1887 به عمر اين اتحاد پايان داد، دومين سـيـسـتـم بيسمارك شكل گرفت . در اين مرحله ، اتحاد نظامى و دفاعى اتريش و آلمان به هنگام وقـوع حـمـله از طـرف روسـيـه بـه آنـهـا، بـنـيـادى را بـنـا نـهـاد كـه ايـتـاليـا در سـال 1882، مـتـمـايـل بـه الحـاق بـه آن گـرديد. پيوستن ايتاليا به اتحاد دفاعى اتريش ـ مجارستان و آلمان ، اتحاد جديد ديگرى به نام (اتحاد مثلث ) را به وجود آورد.(11) بـراسـاس ايـن اتـحـاد، اگـر ايـتـاليـا بدون تحريك فرانسه ، مورد حمله دولت اخير قرار مى گرفت ، دو متحد ديگر به كمك آن مى شتافتند و در صورت حمله فرانسه به آلمان نيز ايتاليا بـه هـمـيـن نـحـو عـمـل مى كرد. اما اگر قدرت ثالثى به يكى از طرفها حمله مى نمود، دو متحد ديـگـر بـى طـرف مـى مـانـدنـد، مـگـر آنـكـه يـكـى بـه شـركـت در جـنـگ بـه نـفـع ديـگـرى تـمـايل داشت . اين اتحاد در سالهاى 1887، 1891، 1897، 1902 و 1912 تجديد گرديد و تـعـهـدات فـوق ، مـورد تـاءيـيـد مـتـعـاهـديـن قـرار گـرفـت .

آشـكـارا مـى تـوان اسـتـدلال كـرد كـه وجـود چنين سيستم و تعهداتى ، زمينه مساعد و مناسبى براى بحران و جنگ مى بـاشـد. از هـمـين رو، با آغاز جنگ ميان اتريش و صربستان ، پاى ساير متحدان به وسط كشيده شد و جنگ جهانى آغاز گرديد.(12) شـكـل گـيـرى اتـفـاق مـثـلث : كـنـاره گـيـرى بـيـسـمـارك از قـدرت در آلمـان در سـال 1890، سرآغاز تحولاتى نوين در قاره اروپا محسوب مى شود. از يكسو، سياست خارجى آلمـان در دو مـحـور (كـسـب مـسـتـعـمـرات ) و (تـوسـعـه نـيـروى دريـايـى ) فـعـّال گـرديـد و از سـوى ديـگـر، خـروج فرانسه از انزواى ايجاد شده در چارچوب سيستمهاى اتـحـاد و ائتـلاف بـيـسـمارك ، موجب شكل گيرى (اتفاق مثلث ) شد. اتفاق مثلث ، متضمّن تعهدات ضـمـنـى بـراى طـرفـيـن آن يـعنى (روسيه )، (فرانسه ) و (انگلستان ) بود؛ بگونه اى كه در مخاطره جدى قرار گرفتن يك كشور، ورود به عرصه بحران براى ديگرى را در پى داشت .

در سـال 1898 اتـفـاق مـثـلث بـا بـهـبـود روابـط فـرانـسـه و روسـيـه در زمـيـنـه مـسـائل اقـتصادى ، آغاز شد؛ اين روابط كه رو به بهبود فزاينده و تواءم با دور شدن روسيه از آلمـان بـود، در سـال 1900 بـه پـروتـكـل نـظـامـى بـيـن دو كـشـور تـبـديـل گـرديـد. اين نخستين پايه اتفاق مثلث قلمداد مى شود كه به ابتكار (دلكّسه )، وزير امور خارجه فرانسه ، به نتيجه رسيد. در مرحله بعد، توافق دوستانه (توافق قبلى يا آنتانت ـ كـُرديـال ) مـيـان فـرانـسـه و انگلستان در سال 1904، نشان داد كه رقباى اتحاد مثلث ، در پى نـزديـكـى هـر چـه بـيشتر با يكديگرند، تا به هنگام مخاطرات ، بخوبى ميزان تعهدات و مسؤ وليـتـهـاى يـكـديـگـر را بـدانـنـد. در نـهـايـت ، تـوافـق سـيـاسـى روسـيـه و انـگـلسـتـان در سال 1907، سيستم اتفاق مثلث را تكميل كرد و بطور ضمنى ، روسيه ، فرانسه و انگلستان ، طى معاهداتى دو جانبه با يكديگر، در يك ائتلاف قرار گرفتند.(13)

3 ـ مستعمرات و امپرياليسم اقتصادى

دولتـهـاى اروپـايـى ، پـس از رنـسـانـس و انـقـلابـهـاى صـنـعـتـى ، بـه اسـتـعـمـارگـرانـى تـبـديـل شـدنـدكه با هجوم و اشغال سرزمينهاى آمريكايى ، آسيايى و آفريقايى ، به غارت و چـپـاول آنـهـا پـرداخـتـنـد. رقابت دولتهاى استعمارى براى تصرف اين سرزمينها، خود زمينه اى براى بروز اختلافات و منازعات بين آنها شد. سرزمينهاى مستعمراتى به عنوان بازار فروش مـحـصـولات و كالاهاى صنعتى ، محل مناسب سرمايه گذارى ، تهيه مواد خام و اوليه ارزان قيمت و در نـهـايـت كـارگـران بـا دسـتـمـزد پـايين ، همواره مورد طمع و رقابت بين استعمارگران بود. كـشـورهـاى انـگـلسـتـان و