پرسش ها و پاسخ ها نسخه متنی

بعضاً و با شرايطي اجازه طرح آنها را ميدهد، امّا ما زماني ميتوانيم سخنان موافق و مخالف و اشكال هاي بر اصل دين يا احكام و معارف قطعي آن را بشنويم يا بخوانيم، كه قدرت تشخيص بهترين كلام را داشته باشيم تا بعد از آن پيروي نماييم، و به عبارت ديگر در اثر داشتن اطّلاعات كافي از جوانب مختلف دين، و همچنين آگاهي از شيوه و محتواي استدلال ها و آشنايي با مغالطه هايي كه ممكن است به كار گرفته شود توان تشخيص «احسن» را از ميان اقوال و ديدگاه ها داشته باشيم. و بايد زماني اجازه طرح مسائل خلاف دين را نزد افرادي كه توان كافي براي نقد و تحليل ندارند، داد كه پاسخ و نقد آنها نيز حاضر باشد.

پيامبر و ائمه طاهرين و عالمان مسلّح به علم دين، در اين زمينه محدوديّتي ندارند و ميتوانند، و بلكه بايد، سخن مخالف و دلايل آن را بشنوند و بخوانند، و سپس بررسي و نقد كنند. اما روي سخن با افرادي است كه توان مقابله را ندارند، يا هنوز اين توان را بدست نياورده اند. قرآن ميفرمايد هر سبك وزني نبايد به ميدان كشتي جهان پهلوان بيايد و اگر چه اصل كشتي اشكالي ندارد، امّا هر عاقلي ميپذيرد كه اين كشتي بايد ميان دو هم وزن، و دو هم توان باشد. و كشتي سبك­وزن با سنگين­وزن از آن رو ممنوع است كه موجب ضربه خوردن و از بين رفتن يك طرف ميشود.

اسلام ميفرمايد اگر مايل به مباحث فكري و ديني و عقيدتي هستيد ابتدا ايمانتان را تقويت كنيد، پايه هاي اعتقادي و عملي خود را مستحكم سازيد، و پس از فراهم كردن شرايط لازم براي مبارزه وارد ميدان زورآزمايي شويد و اين بار نه تنها كشتي بگيريد بلكه حريف بطلبيد و دعوت به مناظره و بحث كنيد.

كساني كه پختگي لازم را در مباحث فكري ندارند هر سخن اديبانه و زرق و برق داري را نو و صحيح ميپندارند، و گاه سخنان كاملاً متناقض را ميپذيرند و به دليل نداشتن توان تشخيص كافي، هر بنايي را با هر مبنايي سازگار ميبينند. امّا سخن وقتي در حضور پختگان و اهل فكر و انديشه و عالمان به فنّ مطرح شود، نقد و تحليل ميشود و سره از ناسره جدا ميگردد. و بطور كلّي تئوريها و ديدگاه هاي مربوط به هر علمي وقتي در جمع عالمان و انديشمندان آن علم مطرح شود، قابل نقد و بررسي خواهد بود و در آنصورت است كه قيمت واقعي هر سخن روشن خواهد شد. به عنوان نمونه آنگاه كه تئوري مربوط به فيزيك و شيمي در جمع فيزيكدانان و شيميدانان، نظر فلسفي و منطقي در جمع فيلسوفان و منطق دانان و مسائل و شبهات ديني و كلامي در جمع عالمان ديني به بحث گذاشته شود، ماهيّت و ارزش حقيقي خود را نمايان خواهد كرد و جايگاه در خور خويش را باز خواهد يافت.

[1]. نساء/ 140.

[2]. زمر/ 18.