«تفكر التقاطي» چيست؟ و چه رابطه اي با مسأله «بدعت در دين» دارد؟ - پرسش ها و پاسخ ها نسخه متنی

«تفكر التقاطي» چيست؟ و چه رابطه اي با مسأله «بدعت در دين» دارد؟

التقاط در لغت به معناي برچيدن و از زمين برداشتن است، و تفكر التقاطي اصطلاحي است كه به نحوه اي خاص از انديشيدن اطلاق ميشود. در توضيح اين نوع تفكّر، ناگزير از ذكر مقدّمه اي هستيم:

اهل انديشه و نظر اين سخن را كه «هر انديشمندي شايسته است در حوزه تخصّصي خويش به اظهار نظر بپردازد» ميستايند و معتقدند آنجا كه مباحث رنگ تخصّصي به خود ميگيرد بايد از كارشناسان هر فن نظرخواهي كرد.

ولي گاه در مقام عمل كساني يافت ميشوند كه بدون توجّه به قاعده عقلاني فوق، در زمينه هاي گوناگون ـ كه قطعاً همگي آنها در حوزه تخصّص ايشان نيست ـ به اظهار نظر ميپردازند.

اين گونه افراد از ميان ديدگاه هايي كه در هر يك از زمينه هاي مختلف ارائه شده است، نظري را پسنديده و برميگزينند، و بدون توجّه به زير ساخت هاي فكري ديدگاه گزينش شده، مجموعه اي از نظريّات را به عنوان تفكّر خويش انتخاب و به ديگران عرضه ميكنند كه گاه با اندكي دقّت، ناهمگوني و حتي تناقض در ميان اجزاي اين تفكّر براحتي قابل شناسايي است.

به عنوان نمونه از مطالعاتي كه در زمينه روان شناسي، جامعه شناسي، سياست، حقوق، فلسفه و دين داشته اند، مجموعه اي از نظريّات كه هر يك برگرفته از گرايشي خاصّ است فراهم ميآورند. البتّه اين مجموعه بر اساس سنجش هاي دقيق و موشكافي در زيربناهاي فكري نظريّه ها، و در نظر گرفتن سازگاري يا ناسازگاري آنها بدست نيامده است، بلكه آنچه به مذاق اين تدوين كننده خوش تر آمده، قبول تامّ يافته، در كنار باقي نظريّات قرار گرفته است.

بزرگترين اشكال اين گونه اظهار نظرهاي غيركارشناسانه، ناسازگار بودن آنها با يكديگر است كه به دليل همين ناسازگاري در اجزاء و يا حتّي تناقض در ميان آنها، هرگز نميتواند مجموعه اي منسجم از افكار صحيح پديد آورد.