سند و دليل اصالت مشورت - حکمت اصول سیاسی اسلام نسخه متنی

سند و دليل اصالت مشورت

با در نظر گرفتن شرايط پنجگانه اى كه در آيه 37 و 38 و 39 سوره ى الشورى ملاحظه نموديم و با در نظر گرفتن حكم عقل صريح كه هدف از مشورت رسيدن به واقعيت است و با در نظر گرفتن جمله ى اميرالمومنين عليه السلام كه مشورت را عين هدايت معرفى فرموده اند، حقيقتى كه در مباحث گذشته مطرح شد مانند اصل بديهى بايد تلقى شود، و آن حقيقت اينست كه عقول و وجدانهاى پاك مردم حجتهاى درونى مردم مى باشند، چنانكه پيامبران حجتهاى برونى براى مردم هستند. با توجه به اين حقيقت است كه مى گوئيم: حاكميت مردم بر مردم فقط از ديدگاه اسلام مى تواند مطابق منطق و واقع بينى تلقى شود، نه از ديدگاه افراطيون شعارپرداز و تفريطيون بدبين و غوطه ور در ظلمات جهل و نكبت.

پس بايد بگوئيم: سند و دليل اصالت مشورت در مكتب اسلام هم عقل است كه حجت خداوندى است و هم نقل است كه از حجتهاى بيرونى الهى صادر شده است، بنابراين محصول يك مشورت صحيح با اجتماع شرايط پنجگانه كه گفتيم، از ديدگاه اسلام، بايد مورد پيروى قرار بگيرد، اينست قانون.

از طرف ديگر مى دانيم كه آراء مردم هر چند كه پاك و مبرا از آلودگيها باشند، بالاخره از اشتباه و خطا مصون نمى باشد، زيرا سالم ماندن عقول و مشاعر مردم از خصوصيتهاى موضع گيرى و فهم شخصى و تاثرات ثابت درونى آنچنان عموميت ندارد كه هر مجموعه اى از آراى چند نفر حتى مجموعه اى از اكثريت آراى يك جامعه، مطابق واقعيتى باشد كه مورد هدف گيرى قرار گرفته است، مگر به طور استثنائى كه نمى تواند بازگوكننده ى يك اصل عمومى قابل پذيرش همگانى بوده باشد. اين جمله را به ياد داريم كه يكى از متفكرين مغرب زمين كه ساليان عمرش را انسان، انسان، گفته است، مى گويد: برخوردارى از عقل سالم موضوعى كاملا
نسبى است، افراد بسيار معدودى كاملا از عقل سليم برخوردارند، تقريبا هر كس زوايائى دارد كه در آن زوايا داراى جنون است [ برتراندراسل افكار خود را بيان مى دارد، نقل از توضيح و بررسى همين كتاب ص 141. ] اين عبارت را هم از آلفرد نورث وايتهد ملاحظه فرمائيد: طبيعت بشرى آنچنان گره خورده است كه ارزش آن برنامه كه روى كاغذ براى تنظيم اجتماع نوشته مى شود در نزد مرد حاكم، با ارزش همان كاغذ باطل شده هم مساوى نيست [ ماجراهاى انديشه ها- آلفرد نورث وايتهد ص 31. ]