ماليات و اصول مربوط به آن - حکمت اصول سیاسی اسلام نسخه متنی

ماليات و اصول مربوط به آن

و تفقد امر الخراج بما يصلح اهله، فان فى صلاحه و صلاحهم صلاحا لمن سواهم، و لا صلاح لمن سواهم الا بهم لان الناس كلهم عيال على الخراج و اهله، و ليكن نظرك فى عماره الارض ابلغ من نظرك فى استجلاب الخراج، لان ذلك لا يدرك الا بالعماره، و من طلب الخراج [ خراج غالبا به مالياتى كه از زراعت زمين گرفته مى شود اطلاق مى گردد، ولى در كتب لغت به معناى عموم ماليات هم تفسير شده است. ] بغير عماره اخرب البلاد، و اهلك العباد، و لم يستقم امره الا قليلا، فان شكوا ثقلا او عله، او انقطاع شرب او باله، او احاله ارض اغتمرها غرق، او اجحف بها عطش، خففت عنهم بما ترجو ان يصلح به امرهم و لا يثقلن عنك شى ء خففت به الموونه عنهم، فانه ذخر يعودون به عليك فى عماره بلادك، و تزيين ولايتك مع استجلابك حسن ثنائهم و تبجحك باستفاضه العدل فيهم، معتمدا فضل قوتهم بما ذخرت عندهم من اجمامك لهم، و الثقه منهم بما عودتهم من عدلك عليهم و رفقك بهم، فربما حدث من الامور ما اذا عولت فيه عليهم من بعد احتملوه طيبه انفسهم به فان العمران محتمل ما حملته و انما يوتى خراب الارض من اعواز اهلها، و انما يعوز اهلها لاشراف انفس الولاه على الجمع و سوء ظنهم بالبقاء و قله انتفاعهم بالعبر، وضع ماليات را به طوريكه پرداخت كنندگان ماليات "يا به طور عموم كسانى را كه نياز به استفاده از ماليات دارند" تا از لحاظ معيشت اصلاح شوند، مورد تحقيق و زير نظر قرار بده، زيرا مصلحت همه در اصلاح ماليات و اصلاح حال پرداخت كنندگان، مى باشد. همه ى مردم در معيشت خود نيازمند ماليات و پرداخت كنندگان آن هستند، و نظر و بررسى تو درباره ى آباد كردن زمين عالى تر و رساتر از نظر و بررسى تو در جلب و وصول ماليات باشد، زيرا ماليات بدون آبادى زمين قابل وصول نيست، و هر زمامدارى ماليات مطالبه كند بدون آبادى، شهرها را ويران و بندگان خدا را هلاك مى سازد، و زمامدارى او پابرجاى نمى ماند مگر اندكى و اگر كشاورزان و دهقانان از سنگينى ماليات يا عللى ديگر شكايت كنند، مانند آفات زراعى يا قطع آب رودخانه ها يا چشمه سارها يا نبودن باران و ديگر اقسام اختلالات رطوبت زمين، يا اختلالى در بذرهاى پاشيده شده ى زمينى كه سيل آنرا فراگرفته است، و يا تشنگى و بى آبى قوه ى آن را گرفته باشد، در اين موارد ماليات را از دوش آنان سبك كن به طورى كه وضع آن كشاورزان و دهقانان به وسيله ى تخفيف ماليات اصلاح شود، و هرگز كارى را كه براى تخفيف مشقت از آنان انجام مى دهى سبك مشمار، زيرا اين تخفيف خود نوعى ذخيره است كه نتيجه ى آن به خود تو برمى گردد به وسيله ى آباد كردن شهرهاى تو و زيباتر ساختن حكومت و جلب ستايش مردم، و سرور و ابتهاجى كه با گسترش عدل در ميان آنان، خواهى داشت، در حاليكه اعتماد بر آنان خواهى
كرد به جهت افزونى قوت آنان به وسيله ى ذخيره اى كه با ايجاد رفاه و آسايش براى آنان به وجود آورده اى، و اطمينان خاطر خواهى داشت به جهت عدالت و لطفى كه آنان را به آن عادت داده اى. "در اين حال است كه" اگر حوادثى پيشامد كند "كه نياز به قدرت و اقدام آن مردم داشته باشى" اگر به آنان رجوع كنى با كمال رضايت خاطر و به جهت آبادى كه به وجود آورده اى آن حادثه را تحمل خواهند كرد، و جز اين نيست كه خرابى زمين از فقر و نياز اهلش ناشى مى گردد، و فقر و نياز مردم از سر كشيدن نفس زمامداران براى اندوختن مال و سوءظن به دوام حكومت و كم بهره بردن از عبرتها سرچشمه مى گيرد.