لطفا منتظر باشید ...
تقواى سياسى چه معنا دارد كه بدون آن حيات اجتماعى مردم مختل است؟
همانگونه كه در بحث دوم اشاره كرديم تقواى سياسى عبارتست از آمادگى كامل سياستمدار براى به دست آوردن و به كار بستن كامل معلومات و تجارب و بهره بردارى از استعدادهاى مربوط به توجيه حيات معقول مردم جامعه باكمال اخلاص. اگر دقت كنيم همه ى اين شروط را در اين فرمان مبارك براى يك زمامدار و بلكه براى متصدى هر نوع مديريت مربوط به توجيه حيات مردم جامعه خواهيم ديد. ممكن است اين توهم پيش بيايد كه سياست نيز مانند ديگر منشها و حرفه هاى بشرى فقط نياز به تخصص كافى دارد و اخلاص و تقوى و ديگر صفات باارزش روحى آن آرايشهاى درونى است كه تاثيرى در متن كار سياستمدار ندارد، همانگونه كه در جريان سياستهاى امروزى مجامع بشرى مى بينم. پاسخ اين توهم كه مقدمه اى بر رواج تفكرات ماكياولى است چنين است: بى نيازى سياستمدار از هر دو نوع تقوى "شخصى و سياسى" در يك جامعه، ناشى از دو عامل است:عامل يكم: علل و انگيزه هاى قانونى جبرى كه سياستمدار را توجيه مى نمايد و نمى گذارد سياستمدار از آنچه كه جامعه از او مى خواهد، تجاوز نمايد.
عامل دوم: استبداد و اقتدار توجيه نشده ى سياستمدار به حدى باشد كه خود را همه چيز بداند- حاكم، قانونگزار، مجرى و غيرذلك، حتى در صورت اول "عامل يكم" هم قدرت جبرى و علل و انگيزه هاى قانونى به حدى نمى رسد كه سياستمدار را از اختيارات خودخواهانه اش جلوگيرى كند. در اوائل اين كتاب اين عبارت را از ارسطو خوانده ايم: حتى خردمندترين زمامداران نمى تواند خود را مطيع قانون شمارد و با آن سازگارى كند [ تاريخ فلسفه ى سياسى آقاى بهاءالدين پازارگاد ج 1 ص 139. ]
بارها اين عبارت وايتهد جوان قرن ما را ديده ايم كه طبيعت بشرى آنچنان گره خورده است كه آن برنامه هائى كه براى اصلاح جامعه روى كاغذ مى آيد در نزد حاكم "زمامدار" حتى از كاغذ باطل شده به وسيله ى نوشته شدن آن برنامه ها نيز بى ارزش تر است [ ماجراهاى انديشه ها- آلفرد نورث وايتهد ص 31 از متن انگليسى. ] بدين ترتيب سرفصل كارنامه ى مديريت سياسى بشر بدون اخلاص و تقوى همان است كه ارسطوى پير تاريخ معرفت انسانى و وايتهد جوان در تاريخ، با كمال صراحت و قاطعيت گفته اند: اگر دخالت تمايلات شخصى و خودخواهانه زمامداران و سياستمداران معمولى در مديريت جامعه نبود، در حدود پنجاه درد بى درمان گريبانگير بشر ديروز و امروز نبود [ مراجعه شود به قسمت يكم بحث پنجم- پنجاه درد بى درمان به عنوان نمونه اى از نتائج ناتوانى سياستها و سياستمداران معمولى از مديريت حيات معقول انسان ها و كوتاه آمدن مردم جامعه از تكاپو در مسير فرهنگهاى سازنده، در قسمت يكم بحث پنجم مطرح شده است. ]، معناى تقواى سياسى كه اين مبحث را براى توضيح آن مطرح كرده ايم، در يك جمله عبارت است از اينكه سياستمدار همه ى افراد جامعه را اعضاى پيكر مادى و اجزاء و استعدادها و نيروهاى درونى براى شخصيت خود كه پويا در جاذبه كمال است، تلقى نمايد. و چنانكه شخص سياستمدار در مديريت اعضاى پيكر مادى و استعداد، و نيروهاى درونى خود داراى عدالت و لطف و رحمت محض است، بايد درباره ى اعضاى جامعه كه مديريت آن را به عهده گرفته است، با صفات مزبور رفتار كند، در اول فرمان مبارك خطاب به مالك اين جمله را مى بينيم:
و اشعر قلبك الرحمه للرعيه و المحبه لهم و اللطف بهم و رحمت و محبت و لطف به رعيت را به قلب خود بفهمان، قابل پذيرش بساز "رحمت و محبت و لطف به اعضاى جامعه را از دل خود درياب، هيچ تعبيرى براى نشان دادن تقواى سياسى عالى تر و رساتر از عبارت فوق نيست، باز مى بينيم عده اى از سالكان راههائى كه بالاخره نخست به قهوه خانه ى هدونيسم "لذت گرائى" سپس به خرابه هاى نيهليسم "پوچ گرايى" منتهى مى گردد زبان به اعتراض گشوده و مى فرمايند!: كه اين تقواى سياسى كه شما پيشنهاد مى كنيد، يك آرزوى اوتوپيائى "آرمانى تخيلى" است كه جامه ى عمل نپوشيده و نخواهد پوشيد، اين اعتراضى كه براى بشريت
خيلى سنگين تمام مى شود، از طرف كسانيست كه چشم از ديدن آن پنجاه درد بى درمان [ اين دردها در قسمت يكم بحث پنجم مطرح شده است. ] كه گلوى بشريت را در حال پريدن به كهكشانها و فرورفتن در اعماق اقيانوسها و در حال پرستش پول محكم مى فشارد فروبسته، پاسخى جز باز كردن چشم و ديدن همان دردها ندارد.
