لطفا منتظر باشید ...
مجسّمه سازى و تصوير
س 900 ـ با توجّه به اين كه وسايل ارتباط جمعى (صدا و سيما، سينما، تلفن و...)را از نعم الهى مى دانيم; امّا غربى ها ما را انسان هاى افراطى و بريده از هرگونه
بهره گيرى از فن آورى جديد مى دانند، ما را بر آن داشت تا نظر پيشوايان خود را
بدانيم و منعكس كنيم. لذا از حضرت عالى تقاضامند است ديدگاه اسلام را در مورد هنر
بيان داريد. شايان ذكر است كه اين ديدگاه ها در كنفرانسى كه در خارج از كشور برگزار
خواهد شد، عنوان مى گردد.ج ـ اقسام هنرهاى قلمى و صوتى و تجسيمى و غير آنها، از صدا و سيما گرفته تا
بقيّه هنرها، همه و همه، فى حدّ نفسه به حكم اسلام، حلال و جايز است; بلكه تكلّم و
سخن گفتن همانند آنها نعمتى از نعم الهى است و وقتى كه در مسير و براى هدفى عقلايى
و مفيد براى جامعه مورد استفاده قرار گيرد، محكوم به حكم همان هدف است; يعنى ممكن
است واجب و يا مستحب گردد، و چگونه مى توان به اسلام عزيز نسبت داد كه هنر را فى
حدّ نفسه حرام دانسته، و با اين كه براى حضرت سليمان، حسب منطق قرآن، مثال ها و
صورت ها مى ساخته اند; يعنى هنر نقاشى و يا تجسّمى، همچنين از خطّ زيبا در فرهنگ
مسلمين تعريف شده و خداوند به قلم و سطرها سوگند ياد نموده؟ آرى، هر چه وسيله فساد
و تباهى جامعه باشد، عقلاً و شرعاً حرام است، بدون تفاوت بين هنر و يا غير آن، پس
مناط حرمت، فساد و تباهى و مناط جواز عدم آنهاست. 27/3/79
س 901 ـ با بررسى و دقّت در روايات و كلمات علماى فريقين، مى يابيم كه ملاك و
مناط حرمت مجسّمه سازى و... نقاشى موارد ذيل است:1) همانندى به خلق خدا و مثل آفريده هاى الهى، آفريدن: «يُشبّهون بخلق الله» و
يا «يضاهؤن بخلق الله»;2) همانندى به خالق و رويارويى با خدا: «مَن مَثّل مِثالاً» و «مَن صوّر
صورة...»;3) شگفت آور بودن مجسّمه;4) همانندى به بت پرستان و مشركان;5) تعظيم و گراميداشت مجسّمه كه در راستاى احترام و تكريم هياكل عبادت و بت هاى
مورد پرستش مشركان است.با توجّه به اين كه اين موارد، در حال حاضر هدف سازندگان مجسّمه ونقاشى نيست و
با توجّه به اين كه امروزه تصوير گرى به عنوان يك هنر در دنيا مورد طرح و بررسى است
و عنوان ديگرى به خود گرفته است، نظر حضرت عالى حرمت است يا حكم ديگرى براى مسئله
قائل هستيد؟ راهنمايى فرماييد.ج ـ هر چند مجسّمه سازى يا نقاشى با هدفى كه در سؤال آمده جايز است; ليكن نه به
خاطر جهت ذكر شده كه آن، مربوط به يك دسته از روايات تجسيم و تصوير است; بلكه به
جهت دليل فقهى و استدلالى كه در جاى خود، بيان و تحقيق گشته و خلاصه اش عدم دلالت
اخبار بر حرمت است; چون نه وعده عذاب اخروى در احاديث معتبر بيان شده و نه نهى اى
كه دالّ بر حرمت باشد.
24/5/76
س 902 ـ آيا كشيدن صورت انسان و يا حيوان، اشكال دارد؟
ج ـ اگر عكس هاى مبتذل نباشد و ترويج از فرهنگ هاى غير اسلامى هم نباشد، جايز
است. 26/3/77
س 903 ـ نظر حضرت عالى در مورد كاريكاتور و طنز چيست؟ آيا كاريكاتور فردى خاص به
صورت نقاشى يا عروسكى موجب هتك حرمت است؟ در چه صورتى جايز است؟
ج ـ در عين حالى كه ايجاد نشاط و سرور در قلب و زندگى بندگان خداوند متعال،
خصوصاً مؤمنان، مطلوب و چه بسا عبادت است و اين معنا بايد با روش پيشرفته علمى و
هنرى انجام گيرد; امّا در هر حال، بايد شخصيت، عِرض و آبروى افراد مؤمن، حفظ شود و
تعرّض به آبرو و هتك حرمت افراد، خصوصاً مؤمنان حرام است كه بناى اسلام بر شخصيت و
تعالى دادن به افراد است نه خوار كردن و بازيچه قرار دادن افراد. آرى، اگر براى رشد
سياسى باشد و از نظر قوانين مطبوعات و هنر، جُرم نباشد، مانند كاريكاتور و طنزهايى
كه بدون نام است كه خود به خود، منطبق با فرد و يا افراد مورد نظر مى شود، مانعى
ندارد; بلكه در موارد شخصيه هم به عنوان نهى از منكر نيز مانعى ندارد. 30/11/77
س 904 ـ بت چيست؟
ج ـ هر چيزى كه براى پرستش و عبوديّت باشد (كه بحمد الله امروزه در اكثر كشورها
وجود ندارد) بت و ساختن آن حرام و معصيت كبيره است و در اين جهت، فرقى بين نقش و
تجسيم وجود ندارد و مرتكبان اين گونه اعمال كه معاونت و كمك به بت پرستى است،
مستحقّ تعزيرند. 3/9/77
س 905 ـ خريد و فروش صليب على وجه المادّه و يا على وجه الهيكل و يا على وجه
الاشتراك، شرعاً چه حكمى بر آن جارى است؟
ج ـ خريد و فروش صليب به هر نحو، حرام و باطل و ترويج دين منسوخ است و بر همگان
لازم است كه هيئت و شكل او را به هر نحو ممكن، براى جلوگيرى از انحراف فكرى از بين
ببرند و فروش ماده اش با فرض اين كه صورت و هيئتش از بين رفته باشد، مانعى ندارد،
مگر آن كه بداند و يا احتمال دهد كه خريدار مى خواهد دوباره آن را بسازد كه در اين
صورت، فروش مادّه آن هم جايز نيست و مبغوضيت شكل صليب و بد بودن آن در شرع مقدّس تا
جايى كه فروش ماده خام به خريدارى كه احتمال آن مى رود كه بخواهد با آن صليب بسازد،
حرام است و اين مورد، از موارد اصل برائت نيست. 16/9/76
س 906 ـ اگر براى بزرگداشت خاطره شهيدان در يكى از ميادين، نمادى از شهيد ساخته
شود، مجاز است يا خير؟ آيا اگر سربازى ساخته شود كه در حال تيراندازى به سوى دشمن
است، داراى حرمت است؟ و آيا ساختن عروسك ها، اعم از حيوان يا انسان جهت تهيّه فيلم
هاى عروسكى بر آموزش مسائل اجتماعى و اخلاقى و درسى كودكان، داراى اشكال است؟
ج ـ موارد و صور ذكر شده از تجسيم ذى روح در سؤال بر فرض قول به حرمت تجيسم به
خاطر خصوصيّات آن موارد، جايز است، چه رسد كه به نظر اين جانب، اصل تجسيم ذى روح
حرام نيست و تنها به خاطر يك نحو لعب، مكروه است و در موارد سؤال كه داراى اغراض
عقلايى است، آن كراهت هم مرتفع و مندفع است. 3/9/77
س 907 ـ خريدن عروسك و مجسّمه حيوانات كه به صورت عروسك درست مى كنند، چه حكمى
دارد؟ آيا خريدن عروسك و مجسّمه حيوان، اشكال دارد؟
ج ـ مانعى ندارد. 24/10/79
س 908 ـ آيا ساخت عروسك، اشكال دارد يا خير؟ اگر اشكال دارد، حقوق كارگرانى كه
در كارخانه عروسك سازى كار مى كنند، چه حكمى دارد؟
ج ـ حقوق كارگران و كارمندان، حرام نيست. 4/10/76
