منافق بيايمان و بيهدف نه بهخدا ايمان آورده و نه به رسول او؛ نه سجاياى حميده دارد و نه از دارندگان فضايل خوشش ميآيد. او از اين ابراز احساسات سخت ناراحت شده و نيكوكاران را بهجرم نيكوكارى، سخت مورد تعرض و مسخره قرار ميدهد، به جوانمردى مانند «ابوعقيل» كه نتيجه و دستمزد خود را در اختيار پيامبر گذارده بود، كنايه زده و ميگويد: «خدا هرگز به اين كمك ناچيز تو نيازمند نيست» و به افرادى كه كمكهاى قابل ملاحظهاى كرده بودند طعن ديگرى نثار ميكند. اين جملهها از ضمير ناآگاه منافق حكايت ميكند. سرچشمه تمام اينگونه حرفها، نداشتن ايمان و تقواست.قرآن در آيه هفتادونهم همين سوره، به گروه لئيمى كه نيكوكاران را مورد تعرض قرار داده، وعده عذاب دردناك ميدهد. اين عناصر ناپاك به صدر اسلام اختصاص نداشته و در اجتماع ما نيز پيدا ميشوند. در نيمههاى جنگ جهانى دوم، مرد پاكدل و