مراحل ايمان را طى كردهاند، «شايد» ميگويد: «فَعَسى أُولـئِكَ أَنْ يَكُونُوا مِنَ المُـهْتَدِينَ؛ شايد آنان از هدايت يافتگان باشند» و علت اينكه قاطعانه در حق آنان قضاوت نميكند اين است كه امكاندارد همين گروه در آينده براثر ارتكاب اعمال زشت كارهاى گذشته خود را عقيم و بياثر سازند، از اين جهت حزم و احتياط را از دست نميدهد و از داورى قطعى خوددارى مينمايد.
آيا اهل كتاب حقّ آباد كردن مساجد را دارند يا نه؟
در آيه مورد بحث، حقّ آباد كردن مسجد از مشركان سلب شده، ولى سخنى از اهل كتاب به ميان نيامده است. اكنون اين پرستش پيش ميآيد كه آيا اهل كتاب چنين حقّى را دارند يا نه؟ در پاسخ ميتوان گفت: براى آنان نيز چنين حقى ثابت نيست؛ زيرا بر فرض اينكه آنان بهخدا و روز بازپسين ايمان داشتهباشند ولى به يقين دو ركن عظيم اسلامى را، كه در آيه وارد شده است، به پا نميدارند؛ يعنى نماز نميخوانند و زكات نميپردازند. گذشته بر اين، قرآن براى ايمان آنان ارزشى قائل نشدهاست آنجا كه ميفرمايد:
«قاتِلُوا الَّذِينَ لا يُـؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَلا بِاليَوْمِ الآخِرِ وَلا يُحَرِّمُونَ ما حَرَّمَ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَلا يَدِينُونَ دِينَ الحَـقِّ مِن الَّذِينَ أُوتُوا الكِتابَ؛1
با كسانى از اهل كتاب كه به خدا و روز ديگر ايمان ندارند و آنچه را خدا و پيامبر او تحريم كرده است حرام نميشمارند و از دين حق پيروى نميكنند، نبرد كنيد».
ارزيابى كارها
آيا ارزش هر كارى در گرو مقدار وقتى است كه در انجام آن صرف ميشود، يا اين
1. توبه(9) آيه 29.