چه گروهى به پيمان خود وفادار بودند؟ - در سرزمین تبوک نسخه متنی

‌ ميان قبيله خزاعه، هم‏پيمان مسلمانان و بني‏بكر، هم‏پيمان قريش كينه ديرينه‏اى بود. پس از پيمان حديبيه كينه‏هاى آنان تا حدّى برطرف شد ولى پس از جنگ «موته» يعنى جنگ مسلمانان با روميان، قريش گمان كردند كه قدرت مسلمانان كمتر شده است و بني‏بكر با خود فكر كردند كه چه بهتر همين الآن انتقام خود را از خزاعه بگيرند لذا گروهى از قريش، كه عكرمة‏بن ابوجهل از آنان بود، قبيله بني‏بكر را يارى كردند و اسلحه دادند و سرانجام بني‏بكر در نيمه شب عده‏اى را از قبيله خزاعه كشتند. عمربن سالم خزاعى به مدينه رفت و پيامبر را از جريان آگاه ساخت و پيامبر مصمم شد كه نقض پيمان را با فتح مكه تلافى كند و همين كار را نيز انجام داد.

از بيان گذشته نتيجه گرفته مي‏شود، منظور قرآن از كسانى كه دستور مي‏دهد پيمان آنان محترم شمرده شود قبيله قريش نيست؛ زيرا چنان‏كه تاريخ گواهى مي‏دهد قريش پيمان خود را پيش از فتح مكه ـ كه در سال هشتم هجرت واقع شده ـ شكسته بودند و پيامبر نيز نقض پيمان آنها را با فتح مكه اعلام نمود. بنابراين بايد منظور از اين استثنا، گروهى باشند كه تا نزول سوره برائت ـ كه در سال نهم هجرت نازل گرديده‏است ـ پيمان خود را محفوظ داشته بودند. اين‏جاست كه بعضى از مفسران احتمال داده‏اند كه مراد، بعضى از تيره‏هاى بني‏بكر باشد كه پيمان خود را نشكسته بودند؛ زيرا فقط گروه بني‏الدئل از قبيله بني‏بكر با قريش همدست شده و پيمان خود را ناديده گرفته بودند.

بررسى اين بخش از آيات و هم‏چنين آيات بعدى، ما را به جوانمردى و صداقت و درست‏كارى پيامبر گرامى، درباره گروهى كه به پيمان خود وفادار بود رهبرى مي‏نمايد و هم‏چنين ما را به اسرار و راز اين بسيج عمومى آشنا مي‏سازد.

چه گروهى به پيمان خود وفادار بودند؟

در آيه هفتم آن گروه از مشركان را، كه در نزد مسجدالحرام با پيامبر پيمان بسته بودند و به پيمان خود وفادار بودند، استثنا مي‏كند و مي‏فرمايد:

«إِلاّ الَّذِينَ عاهَدْتُمْ عِنْدَ المَسْجِدِ الحَرامِ فَما اسْتَقامُوا لَكُمْ