در سرزمین تبوک نسخه متنی

‌ و گروهى ديگر در مدينه بمانند تا گروه دوم از فراغت پيامبراكرم صلّى الله عليه وآله بهره بگيرند و احكام و تعاليم الهى را بياموزند، آن‏گاه كه مجاهدان به سوى مدينه برگشتند، آنان را در امور دينى يارى دهند و واجبات و محرمات را براى آنان بيان كنند.

صحت اين تفسير بستگى به آن دارد كه جمله‏اى در آيه تقدير بگيريم و بگوييم مقصود اين است: «فَلَوْلا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ [و تبقى مع النبى جماعة[ لِـيَتَفَـقَّـهُوا فِى الدِّينِ وَلِـيُنْـذِرُوا قَوْمَـهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَيْـهِمْ».

در اين تفسير، گروه كوچ كننده بايد غير گروهى باشند كه آموزش مي‏بينند و در نتيجه در مرجع‏هاى ضمير، بايد تفكيكى پديد آيد و آن اين‏كه ضماير «ليتفقّهوا» و «ولينذروا» از آن گروهى خواهد بود كه در محضر پيامبر صلّى الله عليه وآله مي‏مانند، ولى ضمير «رجعوا» از آن كسانى خواهد بود كه به ميدان جهاد رفته و از جهاد برمي‏گردند.

يك چنين تفكيك، هر چند برخلاف سياق آيه است، ولى اگر قرينه‏اى گواهى دهد كه مقصود، رفتن گروهى به ميدان نبرد و باقى ماندن گروهى نزد پيامبر صلّى الله عليه وآله است، در اين صورت تفكيك، چندان مشكلى نخواهد داشت. در روايتى امام صادق عليه‏ السلام چنين مي‏فرمايد: «اين آيه موقعى فرود آمد كه آمار مسلمانان فزونى پيدا كرد و خدا فرمان داد كه گروهى به سوى جهاد روند و گروهى ديگر براى تفقه در مدينه بمانند و اين وظايف به صورت متناوب در ميان مسلمانان انجام گيرد».

3. گاهى گفته مي‏شود: مقصود اين است كه مسلمانان اطراف مدينه نمي‏توانند همگى به حضور پيامبر برسند و چرا گروهى از آنان به مدينه نمي‏آيند تا معارف و احكام الهى را از طريق قرآن و سنّت بياموزند و به هنگام بازگشت به ميان قوم خود، آنان را تعليم دهند؟

در اين تفسير، بايد از ارتباط آيه با آيات پيشين، صرف نظر كرد و برخى از روايات اين تفسير را تأييد مي‏كند.

كلينى از امام صادق عليه‏ السلام نقل فرموده‏است كه، يعقوب بن شبيب، از آن حضرت پرسيد: هرگاه امام فوت كند، تكليف كسانى كه دور از مركز امامت زندگى مي‏كنند براي