امتناع اثبات مجردات‏ - نقد برهان ناپذیری نسخه متنی

باخبر شد و از وجود امر محسوس خبر داد؛ مثلاً مي ‏توان گفت: «گرما موجود است»، زيرا گرما را احساس مي ‏كنم، اما نمي ‏توانم بر وجود آن استدلال كنم.(1)

اين ادعا كه وجود را نمي ‏توان با دو مقدمه يا بيش‏تر بدون كمك گرفتن از حس اثبات كرد، ادعايي بلا دليل است. چرا از راه حس و تجربه مي ‏توان وجود چيزي را اثبات كرد؟ آيا از راه حس و تجربه و بدون پشتوانه اصول عقلي مي ‏توان به وجود چيزي دست‏رسي پيدا كرد؟ حقيقت اين است تا پشتوانه علمي براي محسوسات به حسّ ظاهري و باطني وجود نداشته باشد انسان به علم نمي ‏رسد. وقتي گرماي هوا را در داخل اتاق حس مي ‏كنيم، براي اين پديده احساسي دنبال علت مي ‏گرديم، زيرا اين پديده احساسي پديده‏اي است ممكن‏الوجود، پس بايد علتي داشته باشد. پس از راه اصل علّيّت كه يك اصل عقلاني است نه (حسّي - تجربي )، در مي ‏يابيم كه پديده احساس گرما معلول علتي بيرون از حواس ما است كه نام آن را گرما مي ‏گذاريم و مي ‏گوييم: «گرما موجود است». بنابر اين اگر مقدماتي هم چون اصل علّيّت به تنهايي و بدون كمك از حواس وجود چيزي را اثبات كنند، باز بايد پذيرفت، چرا كه دليلي ندارد در يك جا اصل عقلي پذيرفتني باشد و در جاي ديگر پذيرفتني نباشد. بنابراين،اشكال فوق مبتني بر اصول پوزيتيويستي است كه دليلي بر اعتبار آن نيست، زيرا هر قضيه و معلومي غير از خود اصل هوهويّت و اصل امتناع تناقض مبتني براين‏دواصل هستند؛ مثلاً وقتي مي ‏توانيم ادعا كنيم كه احساس گرما مي ‏كنيم و اين احساس موجود است كه تناقض را نفي كرده باشيم و گرنه علم به احساس گرماي خودمان نداريم.

امتناع اثبات مجردات‏

گاه مي ‏گويند: اثبات امور مادي و محسوس ممكن است، ولي اثبات امور غيرمادي و به اصطلاح مجرد ممكن نيست؛ يعني امور فراتر از عالم طبيعت (Natu alSupe )

1. مصطفي ملكيان، جزوه كلام جديد (اثبات وجود خدا)، ص 6.