نامفهوم بودن وجوب وجود فلسفي - نقد برهان ناپذیری نسخه متنی

تقسيم شي ‏ء به اقسامي به منزله تعريف آن است.

ذكر اين نكته لازم است - چنان كه در بخش اول، فصل اول، قسمت 3 گفته شد - كه واژه «خدا» هم مي ‏تواند اسم عام باشد و هم اسم خاص. تحليلي بودن هليات بسيطه‏اي كه موضوع آن «خدا» باشد نيز مبتني است بر اين كه واژه «خدا» را به عنوان اسم عام به كار بريم. اما اگر واژه «خدا» را اسم خاص بدانيم، در اين صورت، قضيه شبه تحليلي خواهد بود نه تحليلي ، ولي به هر حال، ضروري است.

نامفهوم بودن وجوب وجود فلسفي

مستدل در مطلب قبل پذيرفت كه وجوب، ضرورت و واجب الوجود بودن به معناي منطقي آن قابل دفاع نيست، لذا دست به چاره شده و وجوب را در واجب الوجود به معناي فلسفي آن گرفته است. مقصود از وجوب فلسفي نيز اين است كه وجودي شديدترين مراتب وجود باشد. هم‏چنين مستدل مدعي مي ‏شود كه اين معناي از وجوب، هر چند قابل دفاع است، ولي قابل فهم نيست، زيرا اولاً، هر كسي كه انصاف دهد مي ‏بيند از اشدّ بودن چيزي نمي ‏فهمد و ثانياً، استدلال كساني كه بر نامفهوم بودن وجوب وجود استدلال كرده‏اند اين است كه چيزي قابل فهم است كه عِدل و نمونه‏اش در عالَم انسان‏ها وجود داشته باشد و اگر چيزي در عالَم انسان‏ها وجود نداشته باشد، قابل فهم نيست، مانند خلق از عدم كه در عالم انسان‏ها نمونه‏اي از آن نداريم، لذا اين كه خدا خالق جهان است براي ما قابل فهم نيست، زيرا ما هيچ نمونه‏اي از خلق از عدم و اشدّ بودن را نديده‏ايم.

همان طور كه مي ‏دانيم ضرورت مطلقه خدا به معناي ازليت يا سرمديت نيست، اما اين دو لازمه وجود خدا و واجب‏الوجوداند و نيز لازمه واجب‏الوجود بودن اشد بودن وجود است، به گونه‏اي كه وجودي شديدتر از او قابل فرض عقلي نيست. همان‏طور كه در بحث انكار ضرورت منطقي در قضيه «خدا وجود دارد» گفتيم وجوب وجود منطقي ، هيچ منع عقلي ندارد، لذا لازم نيست وجوب وجود را در قضايا به معناي فلسفي در نظر بگيريم، گرچه وجوب وجود به معناي شدّت وجود اصطلاحي فلسفي نيست، گو اين كه لازمه واجب‏الوجود بودن، شدّت وجود است.

اما در مورد غيرقابل فهم بودن شدّت وجود بايد پرسيد كه آيا معقول است چيزي كه قابل فهم نيست، قابل دفاع باشد؟ اگر مقصود از قابل فهم نبودن اين است كه ما از خالقيّت و اشدّيت مطلق نمونه‏اي در عالم