قسم دوم: در مورد آدابى كه بايد در حال دعا مراعات كرد - آداب راز و نیاز به درگاه بی نیاز با ترجمه عدة الداعی و نجاح الساعی ابن فهد حلی (ره) همراه با شرح اسماء الله نسخه متنی
قسم دوم: در مورد آدابى كه بايد در حال دعا مراعات كرد
آداب در حال دعا چند چيز است:
امر اول: با تانى دعا كند
و عجله در استجابت دعا ننمايد. بدليل حديثى كه در وحى قديم آمده است: از دعا خسته نشو! زيرا من از اجابت خسته نمى گردم. و عبدالعزيز طويل از امام صادق عليه السلام روايت كرد كه فرمود: بنده وقتى دعا كند خدا پيوسته در تدارك حاجت او مىباشد مادامى كه عجله نكند از آن حضرت آمده است كه فرمود: بنده وقتى كه عجله كند و براى نيازش برخيزد خداى تعالى به او مىفرمايد: آيا بنده من نمى داند كه من نيازها را بر مىآورم. (37) و در روايتى آمده وقتى بنده در نمازش عجله كند.(38) خداى تعالى به او مىفرمايد: بنده من عجله كرد، آيا فكر مىكند كه نيازهاى وى در دست غير من است؟ازامام باقر عليه السلام: اى جوينده علم، نماز بگذار قبل از آن كه شب و روزى برسد كه توانايى انجام آنها را نداشته باشى مثل نماز براى مصلى مثل مردى است كه بر پادشاهى وارد شد و پادشاه براى او ساكت شد تا آنكه نيازهاى خود را بگويد. مرد مسلمان به هنگام نماز در موطن شنوايى خداى قرار دارد و تا در نماز است خداى تعالى به او نگاه مىكند تا نمازش تمام شود. امام صادق عليه السلام فرمود: نماز واجب را بوقت آن بگذار و همانندوداع كننده با نماز كه هرگز موفق به اداى آن نمى شوى نماز بگزار! سپس به سجده گاهت بنگر! اگر ميدانستى كه طرف راست و چپ تو چه كسى هست نمازت را به خوبى مىآورى، بدانكه تو در پيشگاه خدا هستى، تو را مىبيند و تو او را نمى بينى.و پيامبر صلّى الله عليه وآله وسلّم فرمود: اى اباذر! ماداميكه در نماز هستى تو در پادشاه را مىزنى و هر كس در او را بزند در بروى او باز مىشود. اى اباذر! مومنى نيست كه براى نماز بلند شود جز آنكه حسنات بين او و بين عرش موج مىزند خداى تعالى فرشته اى را مىگمارد كه ندا در دهد اى فرزند آدم! اگر ثواب نمازت را مىدانستى كه با چه كسى سخن مىگويى هرگز خسته نمى شدى و به چيز ديگرى توجه نمى كردى.از جمله چيزهايى كه خداى تعالى به فرزند عمران وحى كرده است اين است كه: اى موسى! در توبه عجله كن و گناه را به تاخير بيانداز! و به هنگام نماز در نزد من مكث نما و به غير من اميد مدار و مرا سپر سختى ها و قلعه مشكلات امورت قرار بده.
امر دوم: اصرار بر دعا
رسول خدا صلّى الله عليه وآله وسلّم فرمود خداى تعالى دعا كننده مصر را دوست دارد وليد بن عقبه هجرى روايت كرد كه از اباجعفر باقر عليه السلام شنيدم كه مىفرمود: به خدا قسم بنده مومنى نيست كه اصرار بر برآورده شدن نيازش از خدا كند جز آنكه خداى تعالى آنرا بر مىآورد. (39) ابوالصباح از امام صادق عليه السلام نقل كرد كه خداى تعالى از اصرار مردم به همديگر بدش مىآيد ولى اصرار در نزد خودش را دوست دارد. و خداى تعالى دوست دارد كه از او درخواست شود و آنچه كه پيش اوست از او درخواست شود.
امر سوم: نام بردن حاجت پيش خداى تعالى
عبدالله بن قراء از ابا عبدالله صادق عليه السلام روايت كرد كه فرمود: خداى تعالى مراد عبد را به هنگام دعا مىداند ولى دوست دارد كه نيازهاى خود را به پيش خدا بفرستد. يعنى حاجتش را ذكر كند.و از كعب الاحبار روايت شده است كه كعب گفت در تورات نوشته است: اى موسى هر كس مرا دوست داشته باشد از يادم نمى برد و هر كس خوبيهاى مرا اميدوار باشد در درخواستش اصرار ورزد. ومن از مخلوقاتم غافل نيستم ولى دوست دارم كه ملايكه من ناله هاى دعاى بندگانم را بشنوند و ملايكه حافظ ببينند كه بنى آدم بواسطه آنچه كه من از آنها را قوت مىدهم و مسبب آن هستم به من نزديك ميشوند.
امر چهارم: دعاى در پنهانى
مخفيكارى در دعا چون از ريا دور است و نيز به دليل گفتار حق تعالى ادعو ربكم تضرعا و خفية: خداى را با گريه، در پنهان بخوانيد و دليل ديگر، روايت اسماعيل بن حمام از امام رضا عليه السلام است كه فرمود: يك دعاى بنده در پنهانى معادل هفتاد دعاى در آشكار است. و در روايت ديگر دعايى كه در خفا انجام شود بهتر از هفتاد دعايى است كه در آشكار بياوريد. از پيامبر صلّى الله عليه وآله وسلّم روايت شده كه خداى تعالى به سه نفر بر ملائكه افتخار مىكند 1 مردى كه در سرزمينى بى آب و علف صبح مىكند و اذان و اقامه مىگويد و نماز مىگزارد. پروردگار به ملايكه اش مىگويد: به بنده من نگاه كنيد نماز مىگزارد در حاليكه هيچكس غير من او را نمى بيند پس هفتاد هزار ملايكه به سرعت مىآيند و پشت سرش نماز مىگزارد و تا فرداى انروز براى او استغفار مىكنند و مردى كه براى نماز شب بيدار مىشود و به تنهايى نماز مىگزارد و در حال سجده خوابش مىبردخداى تعالى مىفرمايد: به بنده ام نگاه كنيد روحش در نزد من است و جسمش در حال سجده است. و مردى كه در جنگ ايستادگى مىكند ولى دوستانش فرار مىكنند ولى او مىجنگد تا كشته شود.
امر پنجم: همه را در دعا شريك كند
ابن قداح از امام صادق عليه السلام روايت كرد كه پيامبر صلّى الله عليه وآله وسلّم فرمود: وقتى دعا مىكنيد همه را دعا كنيد، زيرا چنين دعايى مستحق اجابت است.
امر ششم: دعا كردن جمعى (90)
خداى تعالى فرمود: واصبر نفسك مع الذين يدعون ربهم (91)تو با كسانى كه خداى خود را مىخوانند صبر كن. و خداى تعالى امر فرمود در مباهله به صورت اجتماعى مباهله كنيد. و ابوالخالد روايت كرد از امام صادق كه فرمود: هيچ گروه چهل نفره اى نيستند كه جمع گردند و خداى تعالى را در كارى دعا كنند جز آنكه خداى تعالى ايشان رااجابت مىكند و اگر چهل نفر نيستند و چهار نفرند خداى را ده بار مىخوانند در اينصورت اجابت مىشود و اگر چهار نفر نمى شوند پس يك نفر چهل بارخداى تعالى را بخواند خداى عزيز جبار اجابتش مىكند عبدالاعلى از امام صادق نقل كرد كه فرمود: هيچ جمع چهار نفره اى نيست كه در مورد كارى جمع شوند و خداى تعالى را بخوانند جز آنكه قبل از متفرق شدن دعاى ايشان به اجابت مىرسد.دنباله (40)آمين گو در دعا شريك است خداى تعالى فرمود قد اجيبت دعوتكما (92)دعاى شما دو نفر مستجاب شد. و آن دو نفر يكى حضرت موسى عليه السلام بود كه دعا ميكرد وديگرى حضرت هارون بود كه آمين مىگفت و لذا دعا را به هر دو نسبت داد و فرمود: قد اجيبت دعوتكما. على بن عقبه از مردى از ابا عبدالله نقل كرد كه فرمود: وقتى كارى پدرم را محزون مىكرد، زنها و كودكان را جمع مىكرد، و دعا مىكرد و آنها آمين مىگفتند.سكونى از امام صادق عليه السلام روايت كرد كه آن حضرت فرمود: كه دعا كننده و آمين گو در دعا شريكند.
امر هفتم: اظهار خشوع
خداى تعالى فرمود: وادعواربكم تضرعا و خفيه: خداى را با زارى و پنهانى بخوانيد. و در دعا ائمه عليه السلام آمده است: هيچ راهى براى فرار از عذاب تو نيست جز آنكه انسان به سوى تو فرار كند.از جمله چيزهائى كه خداى تعالى به موسى عليه السلام امر كرد: اين است كه اى موسى! وقتى مرا بخوانى ترسان و هراسان باشد! و صورتت را به خاك بمال! و با بهترين اعضايت مرا سجده نما و در حالت قيام دعا نما و با خشوع و با قلبى ترسناك با من مناجات كن. خداى تعالى به عيسى عليه السلام وحى كرد: اى عيسى به سان درخواست غريق اندوهگينى كه ياورى ندارد دعا كن! عيسى! قلبت را ذليل من كن! و در پنهانى يادم نما! و بدانكه: خوشحالى من در تبصيص و تملق به من است و در اين حال زنده باش! (41) و نه مرده دل. و صداى حزين خود را به من بشنوان!و وقتى خداى تعالى موسى و هارون عليهما السلام را به سوى فرعون فرستاد به ايشان فرمود: لباس فرعون شما را نترساند زيرا (ناصيه) افسارش در دست من است و از گل زندگى دنيا و زينت هاى مترفان كه فرعون از آن متمتع است خوشتان نيايد، اگر من هم مىخواستم به شما زينت هايى مىدادم كه فرعون مىفهميد كه از قدرت او خارج است ولى من آنها را براى شما نمى پسندم و دنيا را از شما دور مىكنم و اينگونه با دوستانم رفتار مىكنم ومن دوستانم را از نعمت هاى دنيا دور مىكنم چنانكه چوپان گوسفندانش را از علفزارهاى خطرناك دور مىكند و من دوستانم را از رفتن به سوى دنيا باز مىدارم چناكه چاروادار دلسوز شترانش را از آبشخورهاى فريبا (مثلا باتلاقى) دور مىكند، نه آن كه چون اوليان من در نزد من ارزشى ندارند بلكه به اين خاطر كه به سلامت و تمامى بهره مند از كرامتم شوند، زينت دوستان من ذلت و خشوع و هراس دلهايشان است، كه از قلب هاشان مىرويد و بر بدنشان مىريزد، پس ذلت (فقر)لباس زيرين و رويين ايشان است و نجات ايشان به ذلت است كه بواسطه آن به درجات مامول خود فايز مىشوند و به بزرگى كه به آن افتخار كنند مىرسند و ذلت از سيماى ايشان پيداست كه به آن شناخته مىشوند. اى موسى وقتى ايشان را ملاقات كردى پرهايت را براى ايشان باز كن و با ايشان نرمى نما و قلب و زبانت را خوار ايشان ساز و بدانكه هر كه دوست مرا بترساند با من اعلان جنگ كرده است سپس من در روز قيامت انتقام ايشان را مىگيرم.
امر هشتم: بايد قبل از دعا و مدح ثناى الهى را به جاى آورد
حارث بن مغيره نقل كرد كه از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مىفرمود: شما را سفارش مىكنم كه قبل از آنكه از خدا چيزى بخواهيد ثنا و مدح (42) و صلوات بر پيامبر و آلش بفرستيد و فرمود: مردى داخل مسجد شد دو ركعت نماز گزارد و سپس از خداى درخواست كرد. حضرت رسول صلى الله عليه واله فرمود: بنده به سوى پروردگارش عجله كرد و ديگرى دو ركعت نماز گذاشت پس بر خداى تعالى ثنا گفت و بر پيامبرش درود فرستاد حضرت رسول خدا صلّى الله عليه وآله وسلّم فرمود: از خدا بخواه كه به تو مىدهد. محمد بن مسلم روايت كرد كه ابى عبدالله فرمود: در كتاب امير المومنين آمده است كه: دعا بعد ا زثناست وقتى خواستى از خدا(43) چيزى را بخواهى پس از تمجيد خدا درخواست كن عرضه داشت: چگونه تمجيدش كنيم؟ فرمود: يا من هو اقرب اليه من حبل الوريد يا من يحول بين المرء و قلبه يا من هو بالمنظر الاعلى يا من ليس كمثله شئى (44): اى كسى كه از رگ گردن به من نزديكترى! اى كسى كه بين مرد و قلبش حايل مىشوى! اى كسى كه در جايگاه بالا هستى! و اى كسى كه كسى مثل او نيست! معاويه بن عمار از امام صادق روايت كرد كه فرمود: اول از آداب دعا مدح و سپس ثنا سپس اقرار به گناه آنگاه دعاست ؛به خداى قسم! هيچ بنده اى از گناه جز با اقرار بيرون نرفت. عيص بن ابى القاسم: روايت كرد كه امام صادق عليه السلام فرمود: وقتى كسى نيازى را از خدا در خواست مىكند، بر پروردگارش ثنا گويد، و او را مدح كند، اگر كسى از پادشاهى در خواستى داشته باشد و بخواهد در حضورت آنرا بيان كند، بهترين سخنان ممكن را براى آن آماده مىكند. وقتى حاجت داريد خداى عزيز جبار را تمجيد كنيد و او را مدح و ثنا كنيد(45) بگوييد: يا اجود من اعطى يا خير من سئل يا ارحم من استرحم يا واحد يا احد يا صمد يا من لم يلد و لم يولد و لم يكن له كفوا احد يا من لم يتخذ صاحبة و لا ولدا و يا من يفعل ما يشاء و يحكم ما يريد و يقضى ما احب يا من يحول بين المرء و قلبه يا من هو بالمنظر الاعلى و يا من ليس كمثله شى يا سميع يا بصير. اى كسى كه بهترين عطا كننده اى و اى بهترين كسى كه از او سئوال شده اى بهترين رحم كننده! اى واحد! اى احد! اى صمد! اى كسى كه نزاييده زاييده نشده است و همانندى ندارد! اى كسى كه نه همسر گرفت و نه فرزندى اى كسى كه آنچه مىخواهد مىكند و آنچه مىخواهد حكم مىنمايد و آنچه كه بخواهد مقدر مىكند اى كسى كه بين مرد و قلبش حايل مىشود، و اى كسى كه در منظر اعلى هستى! اى كسى كه مثل او كسى نيست! اى شنو! اى بينا!و اسماى بيشترى از خداى سبحان را بياور، زيا اسماى خدا فراوانند خدا فراوانند و درود بر محمد و آل محمد محمد بفرست و بگو: قل اللهم اوسع على من رزقك الحلال ما اكف به وجهى و اودى به عن امانتى واصل به رحمى و يكون لى عونا على الحج والعمرة.
امر نهم صلوات بر پيامبر و آل پيامبر عليهم السلام را بر دعا مقدم بدارد
ابا بصير از امام صادق عليه السلام نقل كرد: حضرت رسول صلّى الله عليه وآله وسلّم فرمود: اگر به پيش كسى نامم برده شود و يادش برود كه بر من صلوات فرستد، خداى تعالى او را از بهشت دور مىگرداند(46) ابن قداح ازآن حضرت نقل كرد پدرم را ديد كه به خانه خدا چسبيده بود و مىگفت: برمحمد درود بفرست حضرت فرمود: صلوات را ابتر و بريده نكن و حق ما را كم نگذار و بگو: اللهم صل على محمد و اهل بيته عبدالله بن نعيم گفت: به امام صادق عليه السلام عرضه داشتم: من وارد خانه شدم و دعايى را حاضر نداشتم جز آنكه بر محمد و آلش درود فرستادم. فرمود: بدانكه هيچ كس دعايى به عظمت دعاى تو نياورد.
لطفا منتظر باشید ...
