تبيين ديدگاه كتاب و سنت - طبیعت و حکمت نسخه متنی

تبيين ديدگاه كتاب و سنت

شايان ذكر است كه ما در اين جا در صدد بيان تمام آنچه در متون مقدس دينى در باب اين موضوع آمده است، نمى باشيم و نيز مدعى استقراى كامل نيستيم; بلكه در هر قسمت تنها به نمونه اى از اين موارد اشاره مى شود و نسبت به موارد ديگر به ذكر آدرس و ارجاع در پانوشت ها اكتفا خواهيم كرد.

در اين قسمت در مرحله ى اول به چگونگى تصوير نظام مندى جهان در كتاب و سنت پرداخته مى شود و در مرحله ى دوم به انعكاس اهم راه حل هاى ارائه شده از سوى مفسران در مقام فهم اين متون و تفسير آن ها، براى ايجاد ارتباط بين نظام مندى جهان و هستى خداوند مى پردازيم.

مرحله ى اوّل: تصوير نظام مندى جهان

براى سازمان دهى آيات و رواياتى كه به نوعى تصويركننده ى نظام مندى جهان مى باشند، آن ها را به دو گروه تقسيم مى كنيم: اول، گروهى كه به تفكر در آيات الاهى در سرتاسر عالم هستى فرا مى خوانند. دوم، گروهى كه نشانگر آيات الاهى در حوزه ى خاصى از حوزه هاى حيات انسانى، حيوانى، يا نباتى و... مى باشند.

گروه اوّل: آيات الاهى در گستره ى كلى عالم

الف ـ آيات

«ان فى خلق السموات والارض واختلف الليل والنهار لايت لاولى الالبب الذين يذكرون الله قيماً وقعودا وعلى جنوبهم ويتفكرون فى خلق السموات والارض ربنا ما خلقت هذا بطلا سبحنك فقنا عذاب النار;(203)

مسلماً در آفرينش آسمان ها و زمين و در پى يكديگر آمدن شب و روز، براى خردمندان نشانه هايى [ قانع كننده ] است. همانان كه خدا را [ در همه ى احوال ] ايستاده و نشسته، و به پهلو آرميده ياد مى كنند، و در آفرينش آسمان ها و زمين مى انديشند [ كه: ] پروردگارا، اين ها را بيهوده نيافريده اى; منزهى تو! پس ما را از عذاب آتش دوزخ در امان بدار.»

«ان فى خلق السموات والارض واختلف الليل والنهار والفلك التى تجرى فى البحر بما ينفع الناس وما انزل الله من السّماء من ماء فاحيا به الارض بعد موتها وبثّ فيها من كل دابّة وتصريف الرّياح والسّحاب المسخّر بين السّماء والارض لآيات لّقوم يعقلون;(204)

به راستى كه در آفرينش آسمان ها و زمين، و در پى يكديگر آمدن شب و روز، و كشتى هايى كه در دريا روانند، با آنچه به مردم سود مى رساند، و [ همچنين ] آبى كه خدا از آسمان فرو فرستاده و با آن، زمين را پس از مردنش زنده گردانيده و در آن هرگونه جنبنده اى پراكنده كرده، و [ نيز در ] گردانيدن بادها، و ابرى كه ميان آسمان و زمين آرميده است، براى گروهى كه مى انديشند، واقعاً نشانه هايى [ گويا ] وجود دارد.»

«ان فى السموات والارض لآيات للمؤمنين. وفى خلقكم وما يبثُّ من دابّة آيات لقوم يوقنون. واختلاف اليل والنهار و ما انزل الله من السّماء من رزق فاحيا به الارض بعد موتها وتصريف الرّياح آيات لقوم يعقلون. تلك آيات الله نتلوها عليك بالحقّ فباىّ حديث بعدالله وآياته يؤمنون;(205)

به راستى در آسمان ها و زمين، براى مؤمنان نشانه هايى است. و در آفرينش خودتان و آنچه از [ انواع ] جنبنده [ ها ] پراكنده مى گرداند، براى مردمى كه يقين دارند نشانه هايى است. و [ نيز در ] پياپى آمدن شب و روز، و آنچه خدا از روزى از آسمان فرود آورده و به [ وسيله ى ] آن، زمين را پس از مرگش زنده گردانيده است; و [ هم چنين در ] گردش بادها [ به هر سو، ] براى مردمى كه مى انديشند نشانه هايى است. اين [ ها ] ست آيات خدا كه به راستى آن را برتو مى خوانيم. پس، بعد از خدا و نشانه هاى او به كدام سخن خواهند گرويد؟»