یادنامه کنگره هزاره نهج البلاغه نسخه متنی

الهام، مقام و منزلتى ويژه قائل است و صريحا مى‏گويد: نمى‏توان اين راه را تخطئه و تحقير نمود. مگر مى‏توان آموزش گسترده اديان بزرگ را يكسره به تقليد كوته بينان نظام ناچيز و بى حكمت شمرد، و براى آن ارزشى قائل نگشت بنا بر اين مى‏توان معرفت‏هاى سه گانه را به شرح زير نامگذارى كرد:

1- راه حس يا حس آگاهى

2- راه عقل يا خرد آگاهى

3- راه الهام يا دل آگاهى امروز روانشناسى الهام را به صورت يك واقعيت روانى پذيرفته و آن را چنين توصيف مى‏كند: ادراك ناگهانى، آگاهى بخش، توضيح دهنده يك باره و بدون مقدمه، كه چون برقى لامع در صفحه ذهن مى‏درخشد بى آنكه حتى غالبا پيشاپيش در باره آن انديشيده باشد.

اهميت و نفوذ الهام در اكتشافات علمى مورد تائيد دانشمندان قرار گرفته است «آلبرت آنيشتين» كه در سال 1879 ديده به جهان گشوده و در سال 1955 در گذشته است، با بسيارى از فلاسفه و عرفا هم آهنگ گشته و بسان برخى از دانشمندان اسلامى كه الهام را كليد معارف مى‏دانند، وى الهام را عامل پر ارج در اكتشافات علمى مى‏داند.

در سال 1931 دو دانشمند شيمى دان آمريكايى به نام «يلات» و «پيكر» پرسش نامه‏اى براى تحقيقى در باره اهميت الهام در كشف و حل مشكلات علمى، ميان گروهى از دانشمندان شيمى پخش كردند و نتايج بسيار ارزنده آن انتشار يافته است.

يكى از دانشمندان، مورد سؤال را اين طور پاسخ داده است: در باره حل مسأله‏اى كار و فكر مى‏كردم، ولى در اثر اشكالات و ابهام فراوان آن، تصميم گرفتم كه ديگر به كلى كار خاص به آن و تمام افكار مربوط به آن را كنار بگذارم، فرداى آن روز در حالى كه سخت مشغول كارى كاملا از نوع ديگر بودم، يكباره (فكر ناگهانى) مانند جهش برق، در خاطرم خطور كرد و آن همان حل مسأله‏اى بود كه مرا به كلى مأيوس كرده بود.

نظير اين گزارش از «هانرى پوانكاره 1925- 1854» رياضى دان نامى فرانسه و بسيارى ديگر از دانشمندان طبيعى، رياضى و فيزيك نقل شده است.

جالب توجه اينست كه بسيارى از الهام‏هاى عامى كه سبب كشف واقعيتى پر ارج شده است نه تنها با اشتغال و تمركز فكرى دانشمندان در زمان فعاليتشان ارتباط نداشته است، بلكه حتى با رشته تخصصى آنان نيز داراى رابطه نزديك نبوده است. شاهد گوياى اين مطلب اين است كه مثلا «لوئى پاستور 1822- 1895» متخصص در شيمى بوده است كه به كشف ميكرب موفق شده است.