یادنامه کنگره هزاره نهج البلاغه نسخه متنی

تمرين مى‏نمود، و در مقابل آينه مى‏ايستاد، و آنها را تكرار مى‏كرد، و بلند مى‏خواند، و حركات هنرپيشگى از خود در مى‏آورد، كه سخنش بهتر در دلها جا گيرد.

بطورى كه استنباط مى‏شود، موضوع و غرض خطبه‏هاى اين خطيبان، سياست و كسب قدرت و نفوذ در خلق و شهرت و جمع مال بود. بقول ويل دورانت مورخ نامدار: «گاهگاهى كفايت آنرا داشتند كه در راه وطن خدمات شريفى انجام دهند، ولى سخنورى را چندان با سفسطه و غرض ورزى و سياست بازى آميخته بودند كه حتى در ميان مبارزات انتخاباتى عصر ما نيز سابقه ندارد».

از مجموع مطالعه تاريخ خطابه در يونان نتايج زير بدست مى‏آيد: 1- موضوع و غرض سخنرانان امور مادى و دنيوى بوده و به مسائل اخلاقى توجه نداشتند و اگر هم كسانى در اين راه قدم برداشته‏اند ضمنى بوده نه اصلى.

2- سخنرانان با همه شهرت و مقامى كه داشته‏اند و در كسب معلومات مقدماتى رنجها برده‏اند، و غالبا شغل منحصر آنان بوده، معذلك در ارتجال و بديهه خوانى دست نداشته، و خطبه‏هاى خود را قبلا تهيه مى‏كردند، و حتى برخى خطبه‏ها را از ديگران مى‏گرفتند يا مى‏خريدند، چه استادانى بودند كه كار آنها تهيه خطبه بود مانند ايزاگراتس.

3- غرور و تعصب و بكار بردن امثله مبتذل بين آنان متداول بود، حتى در گفتارهاى دموستنس كه بزرگترين بود ديده مى‏شد، خاصه در موضوعهاى قضايى و محاكماتى، و نمونه بارز آن خطبى است كه بين او و آشينس مبادله شده است كه بتمام معنى دور از جنبه انسانى و اخلاقى است.

4- خطبا غالبا داراى سجاياى اخلاقى نبودند و حتى برخى موجبات فساد جامعه را فراهم مى‏كردند مانند سوفسطائيان.

5- فن خطابه را نزد استادان خاصى تعليم مى‏گرفتند، و تمرين مى‏كردند، و علومى چون معانى و بيان و ادبيات مى‏خواندند، و از فقه و سياست نيز بى بهره نبودند، تمرين را زياد پايبند بودند، چنان كه دموستنس غارى براى خود تهيه كرده بود، و ماهها در آن بسر مى‏برد، و مخفيانه به تمرين مى‏پرداخت، و در اين دورانها يك طرف صورت خود را مى‏تراشيد، كه نتواند از كنج انزواى خويش بيرون آيد، با همه اين احوال ذى فن بودند نه ذو فنون.

6- از جنبه اخلاقى و صفات عالى نيز اگر بعضى عارى نبودند ولى جامع محسنات شمرده نمى‏شدند. اكنون سرى به روم و خارج از حوزه يونان بزنيم: اعاظم خطباى روم، كه شهرت جهانى دارند عبارتند از: كاتن سياستمدار معروف، و سيسرون و يحيى زرين دهان، و اگوستين، و لوتر آلمانى، كه در مذهب مسيح انقلابى‏