یادنامه کنگره هزاره نهج البلاغه نسخه متنی

امام براى دانش صحنه‏اى ساخته و آنرا تجسم داده است، علم را به نهر تشبيه نموده و حكمت را به دريا، جمعى را نشان مى‏دهد كه در اطراف نهرند (علما)، و عده‏اى را تصوير ميكند در وسط دريا شناورند (حكما) و اشخاصى را كه راكب سفينه‏اند براى نجات از اين عالم (ارباب معرفت).

قدرت تشبيه و زيبايى آن و رعايت نكات فنى انسان را به اعجاب وامى‏دارد كه چگونه علم را از پرده خفا بيرون زده و تمام جهات و آثار و خصوصيات آنرا مشخص نموده است، و اهميت ظرافت طبع و لطافت تشبيه از آنجا بهتر مفهوم مى‏شود، كه او در عصرى بكار مى‏برد كه بزرگترين فصحاى عرب، چون امرو القيس صاحب معلقه مشهور كه امام در يكى از كلمات قصارش از او نام مى‏برد، تشبيهاتش چقدر بدوى و در دائره فكر محدودى سير ميكند. از جمله: صحراى خشك را به شكم گورخر و زوزه گرگ را به ناله مرد عيالمند و پشكل آهو را به فلفل و انگشتان ظريف معشوق را به مسواك خشن و يا كرم‏هاى ناحيه ظبى، چه تشبيه‏هاى تهوع آورى و نيز درندگان معروف به پيازهاى گل آلود.

اينك متن سخنان او در مواردى كه ذكر شد:

طرفه بن عبد كه او نيز از سرآمدان فصحاى عرب است و صاحب معلقه ديگر، كشتى مسافرى را كه در دريا مى‏رود، تشبيه به كودكى كرده، كه هنگام بازى خاك نرم را مى‏شكافد.

عمرو بن كلثوم معروف، بازوان معشوق را بدست و پاى شتر جوان تشبيه مى‏كند، چه دست و پاى دلكشى

استعاره نيز كه همان تشبيه اختصارى است در كلمات امام زياد است و از هنر كنايه نيز حد اكثر استفاده را بكار برده كه فصحا را به حيرت مى‏اندازد و مى‏توانيد در خطبه 7 و 9 نمونه آن را بجوئيد و ما از تفصيل بيشتر معذوريم.