یادنامه کنگره هزاره نهج البلاغه نسخه متنی

آغاز عبادت آگاهى از جان پاك است كه شعاعى از اشعه خداوندى است و پايان آن رسانيدن اين جان به جاذبه ربوبى. دوام اين آگاهى اساسى‏ترين عامل كامل آدمى است، خواه در محراب عبادت باشد، خواه در ميدان جنگ با تبهكاران ضد انسان، چه در تفريح و خوشيهاى معقول باشد و چه در ناگواريها و تلاش براى نجات زندگى، خواه در خنده‏ها و خواه در گريه‏ها.

آگاهى از جان پاك مغز عبادتست اين آگاهى چه بطور آگاهانه و چه بطور ناآگاه و ارتكازى در روان همه لحظات عمر آدمى را كه در جريان قانون معقول حيات سپرى مى‏شود، عبادت مى‏نمايد.

بنا بر اين از ناچيزترين حركت علمى تا فوق دانشگاه‏ها عبادت و جاهائى كه تكاپوى علمى در آنها صورت مى‏گيرد خود معبدى است. از ناچيزترين كارى كه براى آسايش مادى و معنوى انسانى صورت مى‏گيرد، تا معظم‏ترين كارهاى عضلانى و فكرى عبادت و كارگاهى كه كار در آن بوجود ميايد، خود معبدى است. همچنين جايگاههائى كه براى رابطه مستقيم با خدا ساخته شده است، و مساجد ناميده ميشوند، همه اينها معابدى هستند كه كره خاكى ما را بصورت معبد كل يعنى رصد گاهى كه براى نظارت و انجذاب به بينهايت نصب شده است، در آورده‏اند. يك دانش آموز ابتدائى همان مقدار كه بفهمد براى آگاهى از واقعيت در كلاس درس حاضر شده است، مانند آن محقق بزرگ كه مشغول خواندن كتاب هستى براى شناخت راه «حيات معقول» است، دو ركوع انجام مى‏دهد: ركوع يكم- خم شدن در حال نماز است. ركوع دوم- خم شدن بروى كتاب است.

چه شبيه است خيره شدن يك دانش پژوه به دهان استاد كه چه خبرى از واقعيت براى او مى‏دهد، با خيره شدن يك نمازگزار راستين در نمازگاهش به عالم ملكوت. بنا بر اين، معناى عبادت خيلى والاتر از آن است كه عاميان گمان مى‏برند و خيلى با معناتر از آنست متفكران سطح نگر و بيخبر از آب حيات جان آدمى مى‏پندارند. عنصر دوم- اشتباه در نتيجه عبادتست. واقعا گروه زيادى از مردم معمولى و حتى آنانكه تا حدودى علم و فضلى تحصيل كرده‏اند، گمان ميكنند كه عبادتى كه مردم انجام مى‏دهند، منفعتش بخدا مى‏رسد و خدا هم مانند انسانها سود مى‏خواهد و اين سود پاداشى است كه مردم در برابر كار خدا در باره خلقت به او مى‏پردازند مسلم است كه اينان كلمه خدا را شنيده‏اند و رابطه نامعقول اكثرين مردم را در گفتار و طرز تفكرات و اعمال با خدا، ملاك قرار داده، از عظمت و بى نيازى مطلق او اطلاعى ندارند. اينان نمى‏دانند كه آن موجودى كه نياز به سود دارد، قطعا ناقص است و نقص در هر شكل كه باشد با ذات خداوندى سازگار نيست، زيرا معناى كامل مطلق اينست كه هيچگونه نيازى نداشته باشد. حضرت سيد الشهداء عليه السلام در دعاى عرفه جمله‏اى دارد كه عرض ميكند: «خداوندا، تو بى نيازتر از آن هستى كه براى خودت سودى برسانى، چگونه من مى‏توانم سودى براى تو برسانم ولى چه مى‏توان گفت كه خداى ساخته مغزهاى بشرى مورد بحث بعضى از متفكران قرار مى‏گيرد و در باره چنين خداى موهوم به نفى و اثبات و