رابطه قضا و قدر با اختيار انسان - آموزش عقاید نسخه متنی

اما اعقاد به قضاء و قدر عيني، مخصوصا اعتقاد
به سرنوشت حتمي، اشکال دشوارتري دارد که بايد به پاسخ آن
بپردازيم هر چند پاسخ اجمالي آن در بحث از توحيد به معناي
تاثير استقلالي، دانسته شد.

رابطه قضا و قدر با اختيار انسان

دانستيم که مقتضاي اعتقاد به قضاء و قدر
عيني الهي اينست که وجود پديده ها را از آغاز
پيدايش تا دوران شکوفايي و تا پايان عمر، بلکه از
هنگام فراهم شدن مقدمات بعيده تحت تدبير حکيمانه الهي
بدانيم و فراهم شدن شرايط پيدايش و رسيدن به مرحله
نهايي را مستند به اراده الهي بشماريم.1. انطباق
اراده و قضاءالهي بريکديگر (بحسب مورد) از تطبيق
آيه(47) آل عمران برآيه(82) از سوره يس «انما امره اذا اراد
شيئا ان يقول له کن فيکون» روشن مي شود.

به ديگر سخن: همانگونه که وجود هر
پديدهاي انتساب به اذن و مشيت تکويني خدا دارد و
بدون اذن او هيچ موجودي پا به عرصه وجود نمي نهد همچنين
پيدايش هر چيزي مستند به تقدير و قضاء الهي
است و بدون آن، هيچ موجودي شکل و حدود ويژ] خودش را نمي
يابد و به سرانجام خودش نمي رسد. و بيان اين انتسابات و
استنادات، در واقع، تعليم تدريجي توحيد به معناي
استقلال در تاثير است که از والاترين درجات توحيد مي باشد
و نقش عظيمي در سازندگي انسانها دارد چنانکه قبلا اشاره
کرديم.

اما استناد پديده ها به اذن و حتي به مشيت
خدا، آسان يابتر و قابل فهم تر است به خلاف استناد مرحله نهايي
و تعين قطعي آنها به قضاء الهي که به دليل
دشواريابي آن، بيشتر مورد بحث و گفتگو قرار گرفته است.
زيرا جمع بين چنين اعتقادي با پذيرفتن اختيار
انسان در رقم زدن سرنوشت خويش بسيار مشکل است و از اينروي،
گروهي از متکلمين (اشاعره) که شمول قضاء الهي را نسبت به رفتار
انسانها پذيرفنه بودند گرايش به جبر پيدا کردند، و گروهي
ديگر (معتزله) که نمي توانستند جبر و پي آمدهاي
وخيم آن را بپذيرند منکر شمول قضاء الهي نسبت به افعال
اختياري انسان شدند و هر دسته، آيات و روايات مخالف با
نظريه خودشان را  

1. انطباق
اراده و قضاءالهي بريکديگر (بحسب مورد) از تطبيق
آيه(47) آل عمران برآيه(82) از سوره يس «انما امره اذا اراد
شيئا ان يقول له کن فيکون» روشن مي شود.