محال بودن تسلسل علل - آموزش عقاید نسخه متنی

مي شود، و هر جسمي يا خودبخود چرب است و
يا بوسيله چيز ديگري (روغن) چرب مي شود و
محال است که چيزي نه خودش روشني و چربي داشته باشد و نه
به وسيله چيز ديگري متصف به اين صفات گردد و
درعين حال، روشن است يا چرب باشد!

پس ثبوت وجود هم براي يک موضوع يا بالذات
است و يا بالغير، و هنگامي که بالذات نبود ناچار بالغير
خواهد بود، بنابراين، هر يک ممکن الوجودي که خودبخود متصف به
وجود نمي شود بواسطه موجود ديگري بوجود مي آيد و
معلول آن خواهد بود. و اين همان اصل مسلم عقلي است که: هر ممکن الوجودي
نيازمند به علت است.

ولي بعضي گمان کرده اند که مفاد اصل عليت
اينست که «هر موجودي احتياج به علت دارد» و بر اساس، اشکال کرده
اند که بايد براي خدا هم علتي در نظر گرفت! غافل از اينکه
موضوع اصل عليت «موجود» بطور مطلق نيست بلکه موضوع آن «ممکن الوجود»
و«معلول» است، و به ديگر سخن: هر موجود وابسته و نيازمندي محتاج
به علت است نه هر موجودي.

محال بودن تسلسل علل

آخرين مقدمه اي که در اين برهان
بکارگرفته شده اينست که سلسله علل بايد منتهي به موجودي
شود که خودش معلول نباشد، و به اصطلاح تسلسل علل تا بي نهايت، محال
است. و بدين ترتيب، وجود واجب الوجود بعنوان نخستين علت که
خودبخود موجود است و نيازي به موجود ديگري ندارد
ثابت  مي شود.

فلاسفه، براهين متعددي براي ابطال تسلسل،
اقامه کرده اند ولي حقيقت اينست که بطلان تسلسل در مورد علل،
قريب به بداهت است و با اندک تاملي روشن مي شود.
يعني با توجه به اينکه وجود معلول، نيازمند به علت و
مشروط به وجود آن است اگر فرض کنيم که اين معلوليت و
مشروطيت، عمومي باشد هيچگاه هيچ موجودي تحقق نخواهد
يافت زيرا فرض مجموعه اي از موجودهاي وابسته بدون وجود
ديگري که طرف وابستگي آنها باشد معقول نيست.

فرض کنيد يک تيم دونده، جلو خط شروع
ايستاده اند و آماده دويدن هستند ولي هر کدام