صفات ذاتيه و فعليه - آموزش عقاید نسخه متنی

مهمترين آنها مي پردازيم.

صفات ذاتيه و فعليه

صفاتي که به خداي متعال، نسبت داده ميشود
يا مفاهيمي است که با توجه به نوعي از کمال، از ذات
الهي انتزاع مي شود مانند حيات و علم و قدرت، و يا
مفاهيمي است که از نوعي رابطه بين خداي متعال و
مخلوقاتش انتزاع مي شود مانند خالقيت و رازقيت. دسته اول را «صفات
ذاتيه» و دسته دوم را«صفات فعليه»مي نامند.

فرق اصلي بين اين دو دسته از صفات آنست
که در دسته اول، ذات مقدس الهي، مصداق عيني آنهاست، اما دسته
دوم حکايت از نسبت و اضافه اي بين خداي متعال و
آفريدگان دارد و ذات الهي و ذوات مخلوقات به عنوان طرفين
اضافه  در نظر گرفته مي شوند مانند
صفت  خالقيت که از وابستگي
وجودي مخلوقات به ذات الهي، انتزاع مي شود و خدا و مخلوقات،
طرفين اين اضافه را تشکيل مي دهند و در خارج، حقيقت
عيني ديگري غير از ذات مقدس الهي و ذوات
مخلوقات بنام«آفريدن» وجود ندارد. البته خداي متعال، در ذات خود، قدرت
بر آفريدن دارد ولي« قدرت» از صفات ذات است و«آفريدن»
مفهومي است اضافي که از مقام فعل، انتزاع مي شود و از
اينروي «آفريدگار» از صفات فعليه بشمار مي
آيد مگر اينکه بمعناي «قادر برآفريدن» در نظر گرفته شود
که بازگشت به صفت قدرت مي کند.

مهمترين صفات ذاتيه الهي، حيات و
علم و قدرت است. و اما سميع و بصير اگر به معناي عالم به
مسموعات و مبصرات، يا قادر بر سمع و ابصار باشد بازگشت به عليم و
قدير مي کند و اگر منظور از آنها شنيدن و ديدن بالفعل
باشد که از رابطه بين ذات شنونده وبيننده با اشياء قابل
شنيدن و ديدن انتزاع مي شود بايد از صفات فعليه
شمرده شود چنانکه گاهي «علم» نيز به همين عنايت بکار
مي رود و بنام « علم فعلي»مرسوم مي گردد.

بعضي از متکلمين، کلام و اراده را نيز از
صفات ذاتيه بشمار آورده اند که بعدا درباره آنها بحث خواهد شد.