افزودن دانش و بينش خودمان به تلاشهاي
علمي و فلسفي بپردازيم ولي همچنين بايد مرز
توانايي عقل و برد علوم تجربي را بشناسيم واز بلند
پروازيهاي بيجا خودداري کنيم و بپذيريم
که: «و ما اوتيتم من العلم الا قليلا.» (1)



باري، همين واقع بيني عالمانه، و
هم فروتني حکيمانه، و هم احتياط ديني مسوولانه،
اقتضاء دارد که از اظهارنظرهاي جزمي پيرامون حقايق
قيامت و عالم غيبت و دست زدن به تاويلات بي دليل،
خودداري مگر



درحدي که برهان عقلي نص قرآني به ما
اجازه بدهد.وبه هرحال ،براي هرشخص مومني کافي است که به



صحت آن  چه ازطرف
خداي متعال،نازل شده ايمان داشته باشد هرچند نتواند مشخصات دقيق
آنها را تعيين،



وتفضيلات انها را تبيين کند،مخصوصاً
اموري که دست عقل وتجربه ، ازدامن حقيقت آنها کوتاه،ودانش ما



نسبت به آنها نارساناست.اکنون ببينيم تاچه
اندازه مي توانيم از راه عقل،به اوصاف وويژگيهاي
عالم آخرت



وتفاوت آن باعالم دنيا پي ببريم.

ويژگيهاي عالم آخرت از ديد
گاه عقل

ازتامل در براهيني که براي ضرورت معاد ،
ذکرشد مي توان ويژگيهايي را براي جهان آخرت
به دست آورد که مهمترين آنها از اين قرار است:

1- نخستين ويژگي عالم آخرت که بخصوص از
برهان اول به دست مي آيد اين است که بايد ابدي و



جاوداني باشد زيرا در آن برهان ، بر امکان
حيات ابدي وميل فطري انسان به چنين
حياتي تا کيد گرديد و



تحقق آن ، مقتضاي حکمت الهي دانسته شد.

2- ويژگي ديگري که از هر دوبرهان به
دست مي آيد ودر ذيل برهان اول ، اشاره شد اين است که
بايد نظام عالم آخرت به گونه اي باشد که نعمت و رحمت خالص و بدون
شائبه رنج وزحمت در آن تحقق يابد تا کساني به اوج  کمال انساني رسيده اند وهيچ
گونه آلودگي به گناه و انحرافي پيدا نکرده اند و از چنين
سعادتي بر خوردار شوند بر خلاف دنيا که چنين سعادت مطلقي
را ممکن نمي سازد



         بلکه سعادتهاي دنيا ،
نسبي ومنسوب به سختيها و رنجهاست .

1. اسراء/85.