از انگيزه هاي رواني مانند لذت
طلبي و شهرت طلبي و... موجب تلاشهاي علمي و فني و
فلسفي مي شود ولي زياني به اعتبار آنها نمي
زند.رابعا اگر کساني خدا را به عنوان پديد آورنده پديده
هاي مجهول العله شناخته اند و حتي اگر با کشف علل طبيعي
آنها از ايمانشان کاسته شده است بايد آن را دليل ضعف بينش
و ايمان آنان دانست نه دليل بي اعتباري اعتقاد به خدا،
زيرا حقيقت اينست که عليت خداي متعال نسبت به
پديده هاي جهان از سنخ تاثير علتهاي طبيعي و
در عرض آنها نيست بلکه عليتي است فراگير و در طول تاثر
همه علتهاي مادي و غير مادي.(1) و
شناختن و نشناختن علل طبيعي، در اثبات و نفي آن ندارد.

3.آيا اصل عليت، يک اصل کلي
است

شبهه ديگري که بعضي از انديشمندان
غربي، مطرح کرده اند اينست که اگر اصل عليت، داراي
کليت باشد بايد براي خدا هم علتي در نظر گرفت در
صورتي که فرض اينست که او علت نخستين مي باشد و
علتي ندارد. پس پذيرفتن خداي بي علت، نقض قانون
عليت و دليل بر عدم کليت آن است، و اگر کليت آن را
نپذيريم نمي توانيم براي اثبات واجب الوجود، از
اين اصل، استفاده کنيم. زيرا ممکن است کسي بگويد که
اصل ماده يا انرژي، خود بخود و بدون علت بوجود آمده و تحولات آن به
پيدايش ساير پديده ها انجاميده است.

اين شبهه- همانگونه که دردرس هفتم اشاره شد – در اثر
تفسير نادرست براي اصل عليت، پديدآمده است.
يعني چنين پنداشته اند که مفاد اصل مزور اينست که «هر
چيزي احتياج به علت دارد» در صورتي که تعبير
صحيح آن اينست که«هر ممکن الوجود يا هر موجود وابسته و
نيازمندي احتياج به علت دارد» و اين قاعده اي است
کلي و ضروري و استثناءناپذير. اما فرض اينکه اصل ماده
يا انرژي بدون علت، پديدآمده و تحولات آن، موجب
پيدايش پديده هاي جهان شده است اشکالات زيادي
دارد که در درسهاي آينده به بيان آنها خواهيم پرداخت.

1. در درسهاي
آينده، توضيح بيشتري در اين باره خواهد آمد.