آموزش عقاید نسخه متنی

مخلوقات، انجام گيرد و نوعي رابطه و اضافه
بين آفريننده و آفريدگان منظور شود تا مفهومي
متضايف و قائم به طرفين اضافه بدست آيد. و از
اينروي، ذات مقدس الهي، خود بخود و بدون لحاظ اين اضافات
و نسبتها، مصداق صفات فعليه نخواهد بود. و همين است فرق اساسي
بين صفات ذاتيه و فعليه.

البته همانگونه که قبلا اشاره شد ممکن است صفات فعليه
را به لحاظ مبادي آنها در نظر گرفت و در اين صورت، بازگشت به صفات ذاتيه
مي کند چنانکه اگر خالق يا خلاق به معناي کسي که مي
تواند بيافريند در نظر گرفته شود ب صفت «قدير» باز مي
گردد يا صفت «سميع» و «بصير» اگر به معناي عالم به
مسموعات و مبصرات باشد بازگشت به «عليم» مي کند.

از سوي ديگر ممکن است بعضي از
مفاهيمي که از صفات ذاتيه شمرده مي شود به معناي
اضافي و فعلي در نظر گرفته شود ودر اينصورت از صفات فعليه،
محسوب مي گردد چنانکه مفهوم «علم» در موارد متعددي در قرآن کريم
بصورت صفت فعلي بکار رفته است. ر.ک: آيه 187 و آيه 235، از
سوره بقره، و آيه 66، از سوره انفال و آيه 18 و 27، از سوره الفتح و
آيه 140 و 142، از سوره آل عمران و آيه 94، از سوره  مائده و آيه 16، از سوره توبه و
آيه 31، از سوره محمد(ص) و...

نکته مهمي را که بايد در اينجا خاطرنشان
کنيم اين است: هنگامي که رابطه اي بين خداي
متعال و موجودات مادي در نظر گرفته مي شود و بر اساس آن، صفت
فعلي خاصي براي خداي متعال، انتزاع مي گردد صفت
مزبور بلحاظ تعلق به موجودات مادي که يک طرف اضافه را تشکيل
مي دهند مقيد به قيود زماني و مکاني مي گردد
هر چند بلحاظ تعلق به خداي متعال که طرف ديگر اضافه مي باشد
منزه از چنين قيود و حدودي خواهد بود.

مثلا روزي دادن به يک روزي خوار، در ظرف
زماني و مکاني خاصي انجام مي گيرد، اما اين
قيود، در حقيقت، مربوط به موجود روزي خوار است نه روزي
دهنده. و ذات مقدس الهي از هرگونه نسبت زماني و مکاني، منزه
است.

اين، نکته اي که در خور دقت فراوان، و
کليدي است براي حل بسياري از مشکلات در زمينه
شناخت صفات و افعال الهي که مورد اختلاف شديدي بين اهل
بحث و نظر، واقع شده است.