اشكال دوم:

استدلال فوق به عنوان يك دليل شخصى راه گشا است; اما ارائهى آن به عنوان يك بحث عقلى، در مقام احتجاج ناتمام است; زيرا چه بسا خصم، با انكار مقدمهى سوم، كشش و جاذبه اى را كه ميان انسان و كمال مطلق برقرار است، نپذيرد; از طرفى، اثبات وجود اين محبت و كشش به سوى كمال مطلق ميسر نيست.

پاسخ:

به عقيدهى ما كمال خواهى انسان، امرى وجدانى است و كسى كه سر عناد و لجاج نداشته باشد، به وجود آن تصديق مى كند.

اما به يك نكته بايد توجه داشت و آن اين كه در برهان فطرت لازم نيست عموميت اين محبت اثبات شود; يعنى مقدمهى سوم برهان فطرت يك موجبهى كليه نيست كه «همهى انسان ها محبت به كمال مطلق دارند.» بلكه يك قضيهى مهمله است كه در حكم موجبهى جزئيه مى باشد و آن اين كه «برخى از انسان ها بوده و يا هستند كه محبت به كمال مطلق داشته و يا دارند.» و اين امر را حتى آنان كه در خود چنين جاذبه اى را سراغ ندارند، نمى توانند منكر شوند. اين يك واقعيت تاريخى است كه همواره انسان هايى بوده اند كه سراسر وجودشان را عشق و محبت به خدا، به عنوان كمال مطلق پر كرده است. وجود اين عشق در همين افراد، دليل بر وجود خارجى معشوق آنان است.