مبانی نظری تجربه دینی نسخه متنی

قائل‏است و هم از تكثرگرايى در اديان حمايت مى‏كند.

در ميان كسانى كه به بحث درباره تجربه دينى پرداخته‏اند، با دو دسته از انديشمندان مواجه مى‏شويم.

در يك طيف، كسانى چون شلايرماخر، ويليام جِيمز، رودلف اتو و والتراستيس قرار دارند كه از وجود هسته مشترك ميان تجارب دينى، به‏طور عموم و يا تجارب عرفانى به خصوص خبر مى‏دهند و در طيف ديگر، افرادى هم چون استيون كتز و وين پراودفوت قرار دارند كه تجارب دينى را متكثر و غيرقابل ارجاع به نوعى واحدمى‏دانند.

كتز معتقد است كه باورهاى پيشين تجربه‏گر، علت پيدايش تجربه او هستند. هيچ تجربه‏اى وجود ندارد كه از طريق مفهوم و باور شكل نگرفته باشد. همه تجربه‏ها، حتى خودآگاهى انسان، در چارچوبى مفهومى و در مقولاتى خاص پديد مى‏آيد. چارچوب مفهومى و مقولات خاص را مى‏توان علت حصول تجربه دانست. هر تجربه‏اى بر شكل و اساس همان چارچوب و ساختارهاى از پيش موجود است و اين ساختارها از طريق تعاليم مربيان و معلمان شكل مى‏گيرد.(1) پراودفوت گامى پيش‏تر مى‏نهد و مى‏گويد: باورهاى پيشين و چارچوب مفهومى قبلى، جزئى از تجربه است.

رابطه ميان باور و تجربه رابطه عليت نيست، بلكه از آن محكم‏تر، رابطه جزئيت است؛ يعنى مى‏توان ميان آن‏ها ارتباطى منطقى (تحليلى) برقراركرد.(2) اين برداشت در باره تجربه دينى به ساخت‏گرايى(3) موسوم است، در برابر ذات‏گرايى(4) كه به جود هسته مشترك ميان تجارب دينى باور دارد.

شلايرماخر در كتاب درباره دين احساس بى‏نهايت و شوق و ميل به نامحدود را و دركتاب ايمان مسيحى احساس وابستگى مطلق را به عنوان وجه عام تجارب دينى بيان‏مى‏كند و آن را گوهر دين مى‏شمارد.(5)

1. see: Steven Katz “language Epistemology and Mysticism” in: Mysticism and Philosophical Analysis ed. Katz Oxfo d Oxfo d Unive sity p ess 1978.

2. ر. ك: وين پراودفوت، تجربه دينى.

3. constuctivism.

4. essentialism.

5. در كتاب درباره دين مى‏نويسد: «علم حقيقى، بينش كامل است. عمل حقيقى، فرهنگ و هنر خودجوش است. دين