حوزه شريعت و قلمرو حقيقت‏ - مبانی نظری تجربه دینی نسخه متنی

است، ولايت امرى مستمر و هميشگى خواهد بود؛ يعنى اسم ولى همواره متجلى است. اين امر خود حاكى از آن است كه همواره در ميان انسان‏ها فرد يا افرادى وجود دارند كه به مقام ولايت دست يافته، ولى اللّه باشند، در حالى كه نبوت و رسالت، تنها در برهه‏هايى از زمان كه شرايط فراهم باشد، متجلى مى‏گردد. از اين رو، ختم شدن سلسله پيامبران، امرى متوقع است و در واقع نيز اراده خداوند بر آن تعلق گرفته كه كاروان انبيا را خاتمى باشد كه با او چرخه پيامبران پايان يابد. اين ختم توسط محمدبن‏عبدالله، كه كامل‏ترين مظهر حقيقت محمدى و از اين رو، آورنده كامل‏ترين شريعت است، صورت مى‏پذيرد. آن‏چه پس از پيامبر اسلام‏9 به لطف و عنايت الهى هم‏چنان باقى است، نبوت عام، يعنى نبوت بدون تشريع، و به ديگر سخن، همان ولايت است:

و اعلم أَن الولاية هي الفلك المحيط العام، و لهذا لم تنقطع، و لها الأَنباء العام. و أَمّا نبوة التشريع و الرسالة فمنقطعة. و في محمد صلّى‏اللّه عليه و سلّم قد انقطعت، فلانبيّ بعده، يعني مشرِّعاً أَو مشرَّعاً له، و لا رسول و هو المشرّع ... إِلا أَن اللّه لطف بعباده، فأَبقى لهم النبوة العامة التي لا تشريع فيها؛ بدان ولايت همان دايره‏اى است كه احاطه عمومى دارد و از اين رو، پايان نيابد و به‏طور مستمر اِنباء [خبر رسانى‏] مى‏كند؛ اما نبوت تشريع و رسالت [پايان مى‏پذيرد و] درنقطه‏اى خاتمه مى‏يابد. اين نبوت، در محمد صلي الله عليه و آله پايان پذيرفته است و نبى - كه همان تشريع‏كننده يا تشريع شده براى او باشد - و نيز رسولى - كه همان تشريع كننده باشد - پس‏از او نخواهد آمد ... جز آن‏كه لطف خداوند شامل حال بندگانش بوده و از اين رو، نبوت عام را، كه تشريع در آن نيست، براى ايشان باقى گذارد.(1)

حوزه شريعت و قلمرو حقيقت‏

از آن‏جا كه شريعت، مربوط به نبوت و حقيقت، مربوط به ولايت است، پس تنها آن مجموعه از گفته‏هايى كه حدود افعال بندگان را بيان كرده، تكاليف علمى ايشان را مشخص مى‏سازد؛ يعنى دايره‏اى كه علم فقه به آن مى‏پردازد، مربوط به مقام نبوت است و آن‏چه پيامبر خدا از معارف الهى بيرون از اين حوزه بيان مى‏كند، مربوط به مقام ولايت و

1. همان، ص 134 - 135.