ج) سطوت‏ - مبانی نظری تجربه دینی نسخه متنی

مخلوقات داراى وجود و ارزشند؛ چون به عنوان مخلوق، از هستى و خير سهمى مى‏برند. با اين همه، تا آن‏جا كه جدا از خداوند در نظر گرفته مى‏شوند، نه وجود دارند و نه هيچ ارزش مثبتى.(1) طبق نظر اتو، شلايرماخر تنها به جنبه مثبت مخلوقيت نظر دوخته و از جنبه منفى آن غفلت ورزيده است، و اين همان جنبه‏اى است كه به نحو غيرعقلانى، در احساس عظمت و جلال(2) ادراك و در ناچيز و حقير شمردنِ عرفانى واقعيت و ارزش‏ خود و جهان بيان مى‏شود. خلاصه آن‏كه شلايرماخر بر جنبه عقلانى مخلوق بودن تأكيد مى‏ورزد و جنبه غيرعقلانى آن را وا مى‏گذارد.

اتو براى تأييد مقصود خود، عبارت زير را از بايزيد بسطامى نقل مى‏كند:(3) به چشم يقين، در حق نگريستم، بعد از آن‏كه مرا از همه موجودات به درجه استغنا رسانيد و به نور خود منوّر گردانيد و عجايب اسرار بر من آشكار كرد و عظمت و هويت خويش بر من پديد آورد. و من از حق در خود نگريستم و در صفات خويش تأمل كردم. نور من در جنب نور حق، ظلمت بود. عظمت من در جنب عظمت حق، عين حقارت گشت. عزت من در جنب عزت حق، ناپيدا گشت. آن‏جا همه صفا بود، اين‏جا همه كدورت. باز چون نگاه كردم، بودِ خود در نور او ديدم، عزت خود در عزت و عظمت او دانستم. هر چه كردم، به قدرت او توانستم كرد. نور او در قالبم تافت [ديده قالبم هر چه يافت از او يافت.] به چشم انصاف و حقيقت نظر كردم. همه پرستش از حق بود نه از من و من پنداشته بودم كه منش مى‏پرستم.

ج) سطوت‏

جنبه سوم هيبت‏انگيزى نومن را اتو با تعبير das ene gische بيان مى‏كند كه مترجم انگليسى، معادل آن را ene gy يا u gency قرار داده كه با توجه به نوشته‏هاى اتو ظاهراً

1. Otto Mysticism Eest and West p. 115.

2. majesty.

3. اين عبارت در متن آلمانى كتاب مفهوم امر قدسى (فصل چهارم) آمده است، اما در ترجمه انگليسى آن وجود ندارد. مأخذ مؤلف، ترجمه‏اى از تذكرة الاولياء بوده كه در سال 1889 در پاريس منتشر شده است. متن آلمانى، مختصرتر از اصل فارسى است كه از مأخذ زير نقل شده است:

شيخ فريدالدين عطار، تذكرة الاولياء، تصحيح محمد استعلامى،ص‏203-202. (به نقل از مسعود زمانى، وجهه قدسى، پيشين، ص 170).