الف) مخوف بودن‏ - مبانی نظری تجربه دینی نسخه متنی

خوف و سطوتى كه در مواجهه با نومن پديد مى‏آيد، مقولاتى كاملاً منحصر به فرد و متمايز با ديگر موارد مشابه است.

الف) مخوف بودن‏

خوفى كه در اين‏جا مقصود است با ترس و هراسى كه در برابر عوامل طبيعىِ تهديدكننده، در انسان پديد مى‏آيد، كاملاً متفاوت است و حتى اختلاف ميان آن‏ها را نمى‏توان از باب اختلاف در شدت و ضعف به شمار آورد. بيمى كه در برابر نومن در آدمى پديد مى‏آيد و حالت خضوع و خشيتى خاص را در وجود انسان حاكم مى‏سازد، امرى است متفاوت با بيم از جان.(1) اتو براى توضيح اين حالت، به عباراتى از كتاب‏ مقدس تمسك مى‏جويد: در سفر خروج، باب 23، آيه 27 مى‏خوانيم:

بيم خود را پيش روى تو خواهم فرستاد و قومى را كه بديشان برسى، متحير خواهم ساخت.

در كتاب ايوب، باب 9، آيه 34 مى‏گويد:

كاش كه عصاى خود را از من بردارد و هيبت او مرا نترساند.

و در باب 13، آيه 21 مى‏گويد:

دست خود را از من دور كن و هيبت تو مرا هراسان نسازد.

به عقيده اتو همين احساس ترس و بيم(2) منشأ نخستين پيدايش دين بوده است، حتى‏ در اشكال بسيار ابتدايى آن، كه به صورت ترس از نيروهاى شيطانى(3) ظهور يافته است.(4) اتو بر اساس همين بينش، همه تبيين‏هايى را كه مى‏خواهند بر اساس جانمندانگارى،(5) جادوگرى، روان شناسى قومى و ترس از امور طبيعى، منشأ دين را جست وجو كنند، بر خطا مى‏داند؛ زيرا آن احساس اصيل و يگانه‏اى را كه بدان اشاره شد، و به عقيده اتو هسته اصيل دين و منشأ پيدايش و تداوم آن است، در نظر نمى‏آورند.(6) همان گونه كه اتو خود خاطرنشان ساخته است، نظريه‏اش در باب منشأ دين،

1. Otto The Idea of the Holy p. 13.

2. awefulness.

3. demonic d ead.

4. I id.

p. 15.

5. animism.

6. I id.