هيبت‏انگيز - مبانی نظری تجربه دینی نسخه متنی

خدا با جهان بردارند و آن را در اين چارچوب مفهومى، مشخص و متعين سازند، برخطا رفته‏اند. آرى، اين بيان را تنها مى‏توان به گونه سلبى معتبر دانست؛ بدين معنا كه مقصود گوينده آن باشد كه رابطه خداوند با جهان، كاملاً متفاوت و مغاير با همه ديگر روابطى است كه براى ذهن آشنا است، و به بيان اتو، اين تعبير كه خداوند خودش هستى همه اشيا است، يا هستى به‏طور عموم است، تا حدى متوجه آن است كه به ارتباط متعالى و كاملاً غيرقابل فهم خداوند با جهان پى برد و آن را از همه اشكال عقلانىِ ارتباط جدا سازد و در برابر ارتباطهاى زمانى و مكانى، ارتباطهاى عددى و كمّى و سرانجام در برابر مقوله‏هاى ما از ارتباطهاى علّى متعارف قرار دهد.(1)

هيبت‏انگيز

نومن هرچند كاملاً ديگر است، خود را با دو ويژگى متقابل متجلى مى‏سازد: از يك سو، حقيقتى است خشيت‏انگيز و هيبت‏زا و به همين سبب، در كسى كه او را تجربه مى‏كند، يعنى نومن در احوالش متجلّى مى‏گردد، ترس و هراسى(2) بى‏كران و بهت و شگفتى‏يى(3) بى‏حد و حصر پديد مى‏آورد.

و از سوى ديگر، واقعيتى مجذوب كننده و دلربا(4) است كه سالك را به سوى خود مى‏كشاند و شيفته خود مى‏سازد. احساس خشيت و خوف، با حالت مقارن جذبه و شوق متعادل مى‏گردد.

اتو در تحليل حالت هيبت‏انگيزى(5) نومن، سه عنصر را در آن تشخيص مى‏دهد : مخوف بودن،(6) عظمت و جلال(7) و سطوت. (8)و(9) باز هم در اين‏جا تأكيد مى‏شود كه هيبت،

1. Otto Religious Essays p. 85.

2. awe.

3. wande .

4. fascinans.

5. t emendum.

6. awefulness o d ead.

7. majesty o ove powe ingness.

8. ene gy o u gency.

9. William J. Wainw ight Religious Expe ience and Language Companion Encylopedia of Theology Routlage pp. 620 – 21.