سرّ اجتناب عارف از پرستش بت‏ها - مبانی نظری تجربه دینی نسخه متنی

در همان صورت مى‏نگرند و از ديگر جلوه‏هاى آن محجوبند. و از اين رو، هر دسته از عبادت‏كنندگانِ چيزى، عبادت‏كنندگانِ امور ديگر را تكفير و لعن مى‏كنند؛ اما عارف كامل كسى است كه هر معبودى را [خواه مشروع باشد و خواه غيرمشروع‏] مجلا و مظهر حق مى‏بيند كه حق در آن مجلا پرستش مى‏شود. از اين رو، همگان معبود خود را اله ناميده‏اند، با آن‏كه هر كدام نام خاصى دارد؛ مانند سنگ، درخت، حيوان، انسان، ستاره يا فلك.(1)

سرّ اجتناب عارف از پرستش بت‏ها

نكته شايان توجه آن است كه از نظر ابن‏عربى، عارفان هر چند مى‏دانند همه اشيا مظاهر گوناگونى هستند كه حق در آن‏ها تجلى يافته و هر كس هر چه را مى‏پرستد، در حقيقت، دل به جلوه خاصى از خدا بسته، تجلى خاصى از او را عبادت مى‏كند، اما عبادت اين صورت‏هاى جزئى را به حكم پيروى از پيامبر زمانه خويش انكار مى‏دارند و بايد كه انكار كنند؛ زيرا آنان وظيفه دارند از حكم پيامبر زمان خود پيروى كنند.

علم لدنى آنان اين بينش را به ايشان عطا مى‏كند كه پيروى از نبى را واجب بدانند و نبوت نيز مقتضى انكار پرستش معبودهاى متعين است:

و أَما العارفون بالأَمر على ما هو عليه فيظهرون بصورة الإِنكار لما عبد من الصور لأَنّ مرتبتهم في العلم تعطيهم أَن يكونوا بحكم الوقت لحكم الرسول الذّي آمنوا به عليهم، الذي به سمّوا مؤمنين...

فأمرهم بالانتزاح عن تلك الصور لمّا انتزح عنها رسول الوقت اتباعاً للرسول طمعاً في محبة اللّه إِياهم بقوله: (قل إِن كنتم تحبّون اللّه فاتبعونى يحببكم اللّه)؛ و اما آنان كه از حقيقت امر، آن گونه كه هست، آگاهند، در برابر پرستش صورت‏ها، حالت انكار به خود مى‏گيرند؛ زيرا جايگاه خاص علمى ايشان به آنان مى‏آموزد كه به حكم وقت باشند؛ يعنى حكم رسولى كه به او ايمان آوردند و به اين‏[پيروى از او] مؤمن خوانده شده‏اند .... بنابراين، چون رسول وقت از پرستش صورت‏ها دورى گزيد، [عارف كامل‏] آنان [محجوبان‏] را به پيروى از رسول وقت، از پرستش صورت‏هاى معبود پرهيز داد، زيرا خواهان جلب محبت خداوند به خود بودند، كه فرمود: «بگو: اگر خداوند را دوست

1. ابن‏عربى، فصوص‏الحكم، ص 195.