استمرارِ ولايت و انقطاع نبوت‏ - مبانی نظری تجربه دینی نسخه متنی

دومى نمايانگر باطن و حقيقت آن است و اين هر دو، از يك منشأ سر بر مى‏آورند كه همان حقيقت محمدى است.

از نظر ابن‏عربى، ولايت مقامى اكتسابى است كه هر انسان آماده‏اى مى‏تواند با گام نهادن در راهِ سلوك (طريقت) به آن دست يابد؛ اما مقام نبوت وهبى بوده، از جانب خداوند به برخى از بندگان برگزيده عطا شده است. اين در حالى است كه همه انبيا مقام ولايت را دارند و خداوند انبيا را جز از ميان اوليا برنمى‏گزيند. بنابراين، نبوت داراى دو جنبه يا چهره است: جنبه تحقيق و جنبه تشريع:

پس پيامبر، داراى دو جهت است: يكى تبليغ احكام مربوط به حوادث و رويدادها، و ديگرى اخبار از حق و اسما و صفات او و اخبار از احوال ملكوت و جبروت و شگفتى‏هاى عالم غيب. او به اعتبار تبليغ، رسول (فرستاده) و شارع (قانون‏گذار) و نبوتش تشريعى است، و به اعتبار خبردادن از غيب و شناساندن حق به ذات و اسمايش، ولى و نبوتش تحقيقى است.(1) همان‏گونه كه مفهوم ولى، اعم از مفهوم نبى است، مفهوم نبى نيز اعم از مفهوم رسول است. نبى كسى است كه به او خبر مى‏رسد و الهام مى‏گيرد و مأمور به تبليغ و رساندن پيامى است كه دريافت كرده است، خواه داراى كتاب باشد يا نباشد، امّا رسول لزوماً داراى كتاب هم هست. از ميان رسولان برخى اولوالعزمند كه تكليفشان از رسول دشوارتر بوده، امام نيز هستند. سرانجام، مقام ختم است كه عصاره همه مقامات به شمار مى‏رود.(2)

استمرارِ ولايت و انقطاع نبوت‏

يكى از تفاوت‏هاى ولى با نبى يا رسول آن است كه «ولى» از جمله نام‏هاى خداوند است. اين امر، بيانگر آن است كه ولايت، يكى از ابعاد حق‏تعالى به شمار مى‏رود. اين نام‏ الهى در عارف، وقتى كه او به اوج تجربه عرفانى خود، يعنى مقام فنا دست مى‏يابد، تجلى مى‏كند و او مظهر نام ولى مى‏گردد. از آن‏جا كه ولى نامى مشترك ميان خداوند و انسان

1. عبدالرزاق كاشانى، شرح فصوص‏الحكم، ص 42.

2. گاهى نيز واژه محدّث به كار مى‏رود كه مقصود كسى است كه به او خبر مى‏رسد و الهام مى‏گيرد (ر. ك:

حسن حسن زاده، ممدالهمم در شرح فصوص‏الحكم، ص 93).

3. ابن‏عربى، فصوص‏الحكم، ص 135.