حاصل سخن‏ - مبانی نظری تجربه دینی نسخه متنی

ديگر اديان را، چنان كه ميان دين‏پژوهان مسيحى مرسوم بود، مسلّم نمى‏دارد، بلكه به عكس، با همدلى هرچه بيش‏تر مى‏كوشد به درونِ پديدارهاى ديگر اديان نفوذ كرده، جوهره اصلى آن‏ها را كه به اعتقاد او مشترك ميان همه اديان است، كشف كند. همان‏گونه كه آموند اظهار داشته، اتو خود را تلاشگرى مى‏بيند كه كاملاً تا آن‏جا كه امكان دارد، در پِى روشن ساختن معناى داده‏هاى دينى، براى معتقدان و عمل‏كنندگان به آن است.(1) همدلى‏ اتو با ديگر اديان و حتى اعتقاد به آن‏كه همه اين اديان، منشأ و ريشه واحدى در وجود انسان دارند، موجب بدبينىِ جامعه مسيحيت به او شد و از مهم‏ترين عوامل كم توجهى به اتو، در مقايسه با كارل بارت، متكلم معاصر وى، به شمار مى‏رود.(2) هشتم، اتو براى آگاهى از ساختار ماهوى و معنايى دين، تلاش فراوانى از خود نشان مى‏دهد. به اعتقاد او عنصر عام مينوى، مقوله پيشينِ معنا و ارزش به شمار مى‏رود. او با تأكيد بر اين جنبه غيراخلاقى و غيرعقلانى دين، مى‏كوشد عمده معنا را در فراسوى عقلانيت و مفهوميت، كه تشكيل‏دهنده ماهيت كلى تجربه دينى است، بازيابى كند.

حاصل سخن‏

آن‏چه بيان شد، نشان مى‏دهد كه روش پژوهشى اتو تا حد بسيارى ويژگى‏هاى پديدارشناسى دين را دارد، هرچند نمى‏توان او را در اين راه كاملاً كامياب دانست. اشكال مهم كار اتو آن است كه بر اساس دستگاه فلسفىِ خاص خود، كه بيش‏تر متأثر از فريس است، فرضيه‏اى را در باب پديدارهاى دينى سامان داده و در سراسر پژوهش خود، به دنبال يافتن شواهد صدقى براى تأييد اين ديدگاه است. از اين رو، همان‏گونه كه رافائل بيان مى‏دارد، اتو در بررسى پديدارهاى تاريخى دين، گزينشى عمل مى‏كند، و آن‏چه را در تأييد ديدگاه او است، برمى‏گيرد و از ديگر موارد، چشم مى‏پوشد.(3) الياده نيز در يك اظهار نظر، اتو را فيلسوفى مى‏داند كه مستقيماً به مدارك تاريخى دين توسل مى‏جويد.(4) رافائل كار اتو را الاهيات فلسفى مى‏شمارد؛ زيرا على رغم تحقيقات‏

1. Almond Rudolf Otto p. 86.

2. Raphael Rudolf Otto and the Concept of the Holiness pp. 10-11.

3. I id.

p. 16.

4. Eliade Quest p.
Quoted in: Raphael Rudolf Otto and the Concept of the Holiness p. 17.