خالى بودن نفس از انديشه و تأثير آن در كسب معرفت عرفانى‏

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

اوصافى را براى او بيان مى‏دارد كه عقل آن‏ها را محال مى‏شمارد.(1) اگر پيامبر يا ولى در كشف و شهود خود، چيزى را مشاهده يا تلقى كند كه فراتر از قلمرو شناخت عقل بوده، عقل از طريق فكر، قادر بر اثبات و يا نفى آن نباشد، اين امر حاكى از محدوديت قلمرو شناخت فكرى است كه نكته‏اى قابل دفاع و پذيرفتنى است. همان‏گونه كه حواس از درك امور غيرمحسوس عاجز است و شناخت آن‏ها محدود به قلمرو ماديات است، انديشه و فكر نيز محدوده خاصى داشته، از راه‏بردن به فراسوى آن عاجز و ناتوان است. در واقع، انديشه و فكر، خود به محدوديت‏هاى خويش واقف بوده، از آن پرده برمى‏دارد؛ اما مسأله آن است كه آيا مى‏توان پذيرفت كه استدلال عقلى، امرى را كه شهود خبر از وقوع و تحقق آن مى‏دهد، محال بداند؟ آيا وقوع چنين امرى به معناى نقض قانون تناقض در قلمرو شهود و تجربه عرفانى نيست؟ از سوى ديگر، روشن است كه حكم به ثبوت محالات عقلى، در طورى از اطوار وجود، به معناى ناتمام بودن و نارسايى ميزان‏هاى منطقى در سنجش صحت و سقم گزاره‏ها و كشف درست و نادرست عقايد و باورها است. هم‏چنين از آن‏جا كه منطق حاكم بر گفتار آدمى، منطق مبتنى بر محال بودن تناقض است، اگر عارفى مدعى شود در كشف و شهود خود، امور متناقض را شهود مى‏كند، به‏طور طبيعى، آن مشهود در قالب گزاره و بيان نمى‏آيد و اگر هم بيان شود، به صورت جملاتى شطح‏آميز و تناقض‏آلود جلوه مى‏كند.

براى روشن شدن آراى ابن‏عربى بايد ديد خود او در اين باره چه گفته است. در ادامه بحث، پاره‏اى از مواردى را كه ابن‏عربى معرفت حاصل از تجربه عرفانى (علم اسرار) را طورى وراى عقل خوانده است، بررسى مى‏كنيم.