مبانی نظری تجربه دینی نسخه متنی

چنان كه پيش‏تر گذشت،(1) او تكامل دين را به تكامل حس موسيقيايى در آدمى‏ تشبيه‏مى‏كند كه:

اولاً: به صورت يك استعداد و توانايى بالقوه در ميان بسيارى از انسان‏ها وجود دارد.

ثانياً: اين استعداد از گذشته‏هاى دور، در حال فعليت يافتن بوده، به گونه‏اى كه جلوه‏هاى آن در تاريخ كاملاً مشهود است تا آن‏جا كه كنفوسيوس در تبيين اين حس، به‏خوبى سخن گفته است به‏طورى كه حتى براى انسان امروزى نيز حكمت‏آموز است.

ثالثاً: رشد علمى حاصل در زمينه موسيقى، اين حس را در آدمى تكامل مى‏بخشد، به‏گونه‏اى كه چه بسا انسان مدرن از بسيارى آهنگ‏هاى دلنشين براى اقوام گذشته، نه تنها لذت نمى‏برد كه شايد احساس تنفر هم بكند.

بر همين وزان، تجربه مينوى در طول تاريخ فرهنگ و تمدن انسان، همواره رو به رشد بوده است و از اين رو، جلوه‏هاى گوناگونى از خود نشان داده است. اين حس كه در دوره‏اى به صورت احساس ترس از نيروهاى اهريمنى جلوه مى‏كرد، ديگر امروزه بدين‏صورت قابل تجلى نيست؛ زيرا تجربه دينى انسان امروز با مفاهيم الاهياتى صيقل‏يافته، و در كامل‏ترين شكل خود، به صورت عشق به پدر آسمانى درآمده است.

در اين‏جا چند نكته شايان توجه است:

1. متكلمان مسيحى حتى در دوران مدرن، غالباً انحصارگرايند؛ يعنى بر آنند كه رهايى، نجات، رستگارى و كمال يا هر چيز ديگرى كه غايت دين است، تنها در دين مسيحيت وجود دارد. اديان ديگر حتى اگر واجد برخى حقايق باشند، نمى‏توانند انسان را رستگار كنند.

اتو با توجه به ديدگاه‏هاى خود در باب گوهر دين و عموميت تجربه مينوى، در برابر اين عقيده ايستاد و از نظريه وحدت اديان حمايت كرد.

2. اتو در عين حال كه قائل به وحدت اديان است، مسيحيت را برترين و كامل‏ترين دين مى‏انگارد و از اين جهت، به ديدگاه رايج ميان متكلمان مسيحى نزديك مى‏شود، بااين تفاوت كه تقريباً همه متكلمان مسيحى، سرّ برترى دين مسيحيت، و بلكه انحصار

1. همين نوشتار، ص 100 - 105.