مبانی نظری تجربه دینی نسخه متنی

البته بايد توجه داشت كه ميان اين اوصاف، هنگام اطلاق آن‏ها بر انسان از يك سو، و هنگام اطلاق آن‏ها بر خداوند از سوى ديگر، تفاوت مهمى وجود دارد كه نبايد از آن غفلت ورزيد. اين اوصاف، تنها به نحو تمثيل و تشبيه(1) بر خداوند اطلاق مى‏شوند قدرتى كه ما مى‏شناسيم و آن را در خود مى‏يابيم، قدرتى محدود، ناقص و وابسته به غير است در حالى كه قدرت خداوند، مطلق، نامحدود و قائم به ذات است.(2) اتو به وضوح، هرچند با تسامح، از روش استدلال فريس(3) در باب معانى و مفاهيم‏ عقل(4) با سلب كردن محدوديت‏هايى كه توسط شاكله زمانى به آن‏ها تعلق گرفته، استفاده‏مى‏كند. استدلال اتو را مى‏توان به صورت زير تنظيم كرد:

هم خدا و هم موجودهاى انسانى امورى عقلانى هستند و اوصاف ماهيت انسان بر خداوند قابل اطلاق است. از آن‏جا كه موجودهاى انسانى مى‏توانند به عنوان اشياى داراى روح، حكمت، اراده و مانند آن شناخته شوند، امورى عقلانى هستند و تحت محدوديت‏هايى كه توسط شاكله زمانى به آن‏ها تعلق مى‏گيرد، ادراك مى‏شوند. از آن‏جا كه خداوند به گونه‏اى نيست كه تحت چنان محدوديت‏هايى به ادراك درآيد، اوصاف يادشده، تنها در صورت حذف شدن محدوديت‏هايى كه توسط عقل به آن‏ها داده شده، مى‏توانند بر خداوند اطلاق شوند.(5) از سوى ديگر، ذات قدسى بيشتر يك عين غيرعقلانى است. در واقع اتو مى‏خواهد بگويد اوصاف عقلانى، مستقيماً به وجه غيرعقلانى - همان وجهى كه در دسترس ادراك مفهومى نبوده و تنها مى‏تواند احساس شود - اشاره دارند و به همين علت، معتبرند.

احوال و احساس‏ها، هم مى‏تواند حاكى از امور عقلانى باشد و هم امور غيرعقلانى.(6) احوال تا آن‏جا كه قابل اشاره به متعلقى باشد كه در هيأت واژه‏هاى دقيق و روشن شناخته شود، در قلمرو معقول قرار خواهد گرفت؛ اما وقتى توسط امر غيرعقلانى (بعد

1. analogously.

2. I id.

3. f iesian.

4. the ideas of eason.

5. Almond Rudolf Otto p. 56.

6. Otto The Idea of the Holy pp. 58 – 59.