مبانی نظری تجربه دینی نسخه متنی

انديشه و در هيأت مفاهيم و مقولات ذهنى، بلكه به كمك احساسى خاص و يگانه در وجود آدمى، كه در مواجهه با آن حقيقت مرموز و اسرارآميز، برانگيخته مى‏شود، بايد دريافت. اين نكته، يكى از مهم‏ترين اركان و شايد مهم‏ترين اصلِ انديشه‏اى است كه اتو با همه وجود تلاش مى‏كند در كتاب مفهوم امر قدسى بيان كند.

تعبير لاتينى «myste ium t emendum fascinans» (سرّ هيبت‏انگيز و مجذوب كننده) كه اتو براى توصيف امر مينوى به كار مى‏برد، در واقع، توصيف تجربه مينوى، يا به بيانى دقيق‏تر، توصيف امر مينوى است، آن گونه كه در تجربه مينوى جلوه مى‏كند. درست به همين علت است كه اتو در مفهوم امر قدسى - با آن‏كه عنوان كتاب، اشاره به نفس نومن دارد - درباره حال و احساس مينوى كه نوعى تجربه دينى است، سخن مى‏گويد و تلاش مى‏كند خودآگاهى خواننده را با اين احساس خاص، كه در اعماق وجود او نهفته و گاه سر بر مى‏آورد و در برخى انسان‏ها به اوج شكوفايى خود مى‏رسد، برانگيزاند:

ما خواننده را به تأمل درباره تجربه‏اى دينى، كه در عمق جان احساس مى‏شود، فرامى‏خوانيم.(1) اما احساس ويژه‏اى كه در مواجهه با امر مينوى برانگيخته مى‏شود (تجربه مينوى) نيز خود احساسى يگانه، بى‏نظير و در نتيجه، غيرقابل توصيف است و مانند هر معلوم بالاصاله‏اى به معناى دقيق كلمه، تعريف ناشدنى است و تنها مى‏توان درباره آن سخن گفت و تلاش كرد آن را در شنونده برانگيخت. در حقيقت، اتو در عين حال كه به توصيف احوال مينوى مى‏پردازد و حتى توصيف نفس نومن را جايز مى‏شمارد، به معناى دقيق كلمه، اين امور را وصف ناشدنى مى‏داند. روشن شدن اين نكته، منوط به تأمل درباره ديدگاه اتو درباره زبان دينى است.

احساس مينوى، شامل جنبه‏هاى گوناگونى است. و از اين رو، برخى انديشمندان، آن را نه نوعى احساس، بلكه مجموعه پيچيده‏اى از احساسات دانسته‏اند.(2) در واقع، اين احساس، افزون بر آن‏كه در هسته درونى خود، داراى جنبه‏هاى گوناگونى است، به لحاظ مراتب شدت و ضعف نيز داراى گستره وسيعى است. اين مراتب گوناگونِ تجربه مينوى،

1. Otto The Idea of the Holy p. 8.