مبانی نظری تجربه دینی نسخه متنی

انسان اخذ و اقتباس شده باشند؛ اما وقتى درباره نومن به كار مى‏روند، مراد معناى مطلق و كامل آن‏ها اراده مى‏شود. از جمله مفاهيمى كه در ازاى جنبه غيرعقلانى جذبه بوده يا شاكله‏هاى آن را به دست مى‏دهد، مفاهيم عشق(1) (محبت الهى)، رحمانيت،(2) شفقت(3) و دستگيرى(4) است.(5) اين مفاهيم را بايد همين گونه در نظر گرفت؛ يعنى به عنوان نمادهايى‏ براى انعكاس آن‏چه به‏طور كامل در قالب مفاهيم، بيان شدنى نيست، بلكه تنها در عمق جان و هنگام به شور آمدن تجربه مينوى، در عمق احساسات و احوال دينى يافت مى‏شود.

كسانى كه خواسته‏اند اوصافى مانند غضب الهى را بر اساس نظام‏هاى الاهياتى، تعبير و تفسير كنند و از مفاهيمى مانند عدل الهى در مقام پاداش به نيكوكاران و كيفر به بدكاران، در اين باره مدد گرفته‏اند، برخطا رفته‏اند. به اعتقاد اتو اين شيوه تفسير خطا است؛ زيرا غضب الهى در اصل، امرى غيرعقلانى، يعنى فراتر از حيطه مفاهيم است. غضب خصيصه‏اى در آميخته با هيبت، غيرعادى و داراى دافعه است.(6) همين سخن درباره مفاهيمى هم چون «رحمان» و «رحيم» نيز مى‏آيد. اين مفاهيم تنها نمادهايى هستند براى انعكاس ناقص حقيقتى غيرعقلانى كه تنها توسط نيروى احساس به ادراك مى‏آيد.

اتو تأكيد مى‏كند كه تجربه مينوى، حتى در اشكال نخستين آن و بدان گونه كه براى انسان‏هاى اوّليه، در آغاز ظهور دين روى داده، دو عنصر هيبت انگيزى و جذبه را توأمان واجد بوده است و از اين رو، سخن كسانى كه در بررسى تاريخ دين، نخستين احوال دينى را تنها ترس و لرز و هراس و بيم از نيرويى عظيم معرفى مى‏كنند، برخطا رفته‏اند؛ زيرا اگر تنها همين حالت وجود داشت و احساس شوق و كشش و جذبه به سوى آن حقيقت در كار نبود، شكل‏هايى از مناسك دينى، كه بيانگر رويكرد انسان به امر مينوى و شيفتگى و

1. love.

2. me cy.

3. pity.

4. comfo t.

5. I id.

6. I id.

p. 18-19.