مبانی نظری تجربه دینی نسخه متنی

خود كانت در آن‏جا كه ادعا مى‏كند عقل در كاركرد عملى‏اش ارتباط بى‏واسطه‏اى با واقعيت نفس الامرى(1) در تصور آزادى انسانى است، نمونه‏اى براى اين تحقيق عرضه‏ كرده است، هر چند كه او با اضافه كردن اين نكته كه اين ارتباط، معرفتى نيست و شناختى به بار نمى‏آورد، راه احتياط را پيموده است. هر فردى در شهود عملى (نه نظرى) خود را آزاد تجربه مى‏كند. احساس الزام يا وظيفه نسبت به قانون اخلاقى، محو ناشدنى است و اين احساس، متضمن آزادى اراده است.(2) شلايرماخر در كتاب درباره دين معتقد بود كه ديندارى، در اصل نوعى احساس (احساس بى‏نهايت يا ميل به نامحدود) است كه مفاد معرفتى دارد. اتو در مقدمه خود بر كتاب درباره دينِ شلايرماخر بر اين نكته تصريح مى‏كند كه شلايرماخر درصدد آن بود كه نشان دهد انسان، محدود و منحصر در معرفت علمى(3) و عمل‏نيست، بلكه انسان مى‏تواند با توسل به احساس و شهود، به تجربه‏اى دست يابد كه بسيار ارزشمندتر از مجموع آن معرفت علمى و عمل خواهد بود.(4) اتو از كسانى است كه بر اين امر تأكيد مى‏كنند كه در تجربه مينوى، شخص از واقعيت مينوى(5) آگاه مى‏گردد.(6) در تحليل ابتدايى مى‏توان چنين گفت كه به نظر اتو بررسى‏ پديدارشناسانه تجربه مينوى نشان مى‏دهد كه شخص داراى اين تجربه (يا احساس)، امر مينوى را به مثابه يك واقعيت عينى مى‏يابد و بنابراين، حضور يك امر مينوى، بخشى از پديدارشناسى اين احساس دينى است؛ اما اتو به اين اندازه اكتفا نكرده، در همين هنگام استدلال مى‏كند كه اين واقعيت صرف كه نومن هم‏چون يك امر حاضر احساس شده،

1. nominal eality.

2. Immanuel Kant Cnitique of P actical Reason T ans. L. W. Beck Indian Apolis Bo s – Me ill pp. 28-30.

3. scientific knowledge.

4. Int oduction to Schleie mache On Religion P. XiX.

شايان ذكر است كه دو تفسير از شلايرماخر وجود دارد. اتو در صدر كسانى است كه شلايرماخر را طرفدار بعد معرفتى تجربه دينى مى‏دانند، اما كسانى هم هستند كه معتقدند شلايرماخر تجربه دينى را فاقد بعد معرفتى مى‏داند. (بنگريد به كتاب آموند (almond)، ص 41). پراودفوت معتقد است شلايرماخر تغيير موضع داده است. او در كتاب درباره دين بر آن بود كه احساس دينى داراى مفاد معرفتى است؛ اما بعداً منكر آن شد كه عواطف دينى هرگونه معرفتى (cognition) به بار آورد. (تجربه دينى، ص 23).

5. numinous o ject.

6. Almond Rudolf Otto p. 82.