مبانی نظری تجربه دینی نسخه متنی

كند. هم‏چنين استدلال ممكن است نشانه‏هايى را در طبيعت نشان دهد كه صادق بودن چنين دعاوى را پيشنهاد مى‏كند؛ اما در هرحال، نمى‏تواند آن‏ها را توجيه و تبيين كند. اين دعاوى نوع خاصى است متفاوت با دعاوى علم تجربى و درك عرفى(1) و جايگاه و دليل‏ خاص خود را دارد؛ يعنى قلب و ضمير باطن، احساس و شهود. مى‏توان همبستگى‏هايى ميان انواع احساس‏ها از يك سو، و دعاوى دينى از سوى ديگر برقرار كرد، هم خوانى و تطابق ميان اين ادعا كه جهان وابسته و معلول است و احساس وابسته و نيازمند بودن همه چيز. اين ادعا كه مشيت يانظم الهى بر اشيا حاكم است، مستلزم آن است كه داورى‏هاى ارزشى خاصى صادق باشد و اين داورى‏هاى ارزشى براحساس و شهود مبتنى هستند. ما به ازاى اين ادعا كه ماورايى وجود دارد، تدين(2) است: يك احساس و شهود كه با تجربه ما درباره امر زيبا و مرموز مرتبط است، احساس و شهود اين كه واقعيتى وراى اين ظواهر وجود دارد».(3) در بررسى ديدگاه اتو درباره زبان دينى، چند نكته شايان توجه است:

1. اتو بر اساس پذيرش محدوديت‏هايى كه كانت براى عقل نظرى در حوزه شناخت حقايق ماوراى طبيعى قائل است، مى‏انديشد. بنابراين، از جمله اصول و مبانى اين ديدگاه او، كه معرفت ايجابى از نومن در حوزه مفاهيم نظرى وجود ندارد، نظام معرفت‏شناسى كانت است.

2. از ديگر مبانى اتو در بحث زبان دين، اين اصل است كه گوهر دين و هسته مركزى آن احساس‏ها و احوال مينوى است. از اين رو، زبان دين نيز انعكاس و تعبيرى از اين احوال خواهد بود و بايد با توجه به آن‏ها فهم و تفسير شود.اگر به دين از اين زاويه نگريسته شود، متون دينى، همان مناجات‏ها، الهى‏نامه‏ها، دعاها و شعرهايى خواهد بود كه در احوال گوناگون شعور ايمانى بر زبان عارفان و مؤمنان جارى گشته است.

توصيه اتو در بررسى اين گونه متون، مبنى بر پرهيز از تفسير عقلانى و استخراج لوازم منطقى

1. common sense.

2. piety.

3. Wain ight Otto Rudolf in: The Encyclopedia of Philosophy ed. By paul Edwa ds vol.

London 1972. p. 13.