فصل پنجم

                                                               قضاى الهى در جوامع بشرى

قضاى الهى در ملازمه بين اعمال نيك گروهى مردم و آثار آن

« اِنَّ اللّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ...!» (11 / رعد)
از قضاياى محتوم و سنت جارى الهى يكى اين است كه همواره ميان احسان و تقوى و شكر خدا و ميان توارد نعمت‏ها و تضاعف بركات ظاهرى و باطنى و نزول و ريزش  آن از ناحيه خدا ملازمه بوده، هر قومى كه احسان و تقوى و شكر داشته‏اند خداوند نعمت را برايشان باقى داشته، و تا مردم وضع خود را تغيير نداده‏اند روز به روز بيشتر كرده است. آيات زير بدان اشاره مى‏كنند: « وَ لَوْ اَنَّ اَهْلَ الْقُرى امَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّمآءِ وَ الاَْرْضِ!» (96 / اعراف) و « لَئِنْ شَكَرْتُمْ لاََزيدَنَّكُمْ وَ لَئِنْ كَفَرْتُمْ اِنَّ عَذابــى لَشَديــدٌ !» (7 / ابراهيــم) و « هَلْ جَـزاءُ الاِْحْسانِ اِلاَّ الاِْحْسانُ !» (60 / رحمن) (1)  
1- الميـــــزان ج 22، ص 201.

قضاى الهى در تغيير نعمت‏ها با تغيير حالات مردم

« اِنَّ اللّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ !» (11 / رعد)
چكيده آيه فوق اين است كه خداوند چنين قضا رانده و قضايش را حتم كرده كه نعمت‏ها و موهبت‏هايى كه به انسان مى‏دهد مربوط به حالات نفسانى خود انسان باشد، كه اگر آن حالات موافق با فطرتش جريان يافت، آن نعمت‏ها و موهبت‏ها هم جريان داشته باشد، مثلاً اگر مردمى به خاطر استقامت فطرتشان به خدا ايمان آورده و عمل صالح كردند، دنبال ايمان و اعمالشان نعمت‏هاى دنيا و آخرت به سويشان سرازير شود، هم‏چنان كه فرمود: « وَ لَوْ اَنَّ اَهْلَ الْقُرى امَنُوا وَ اتَّقَوْا... !» (96 / اعراف) و مادام كه آن حالت در دل‏هاى ايشان دوام داشته باشد اين وضع هم از ناحيه خدا دوام يابد، و هر وقــت كه ايشان حال خــود را تغييــر دادند خداونــد هم وضع رفتار خود را عوض كند و نعمــت را بــه نـقمت مبـدل سـازد.(1)
1- الميـــــزان ج 22، ص 197.