امر به احسان والدين

« ... وَ بِـالْـوالِـدَيْـنِ اِحْسـانــا...!» (23 / اسراء)
معلوم مى‏شود مسأله احسان به پدر و مادر بعد از مسأله توحيد خدا واجبترين واجبات است، هم‏چنان كه مسأله عقوق بعد از شرك ورزيدن به خدا از بزرگترين گناهان كبيره است و به همين جهت اين مسأله را بعد از مسأله توحيد و قبل از ساير احكام اسم برده، و اين نه تنها در اين آيات چنين كرده، بلكه در موارد متعددى از كلام خود همين ترتيب را به كار بسته است.
رابطه عاطفى ميان پدر و مادر از يك طرف و ميان فرزندان از طرف ديگر از بزرگترين روابط اجتماعى است كه قوام جامعه انسانى بدان‏هاست، و همين وسيله‏اى است طبيعى كه زن و شوهر را به حال اجتماع نگه داشته و نمى‏گذارد از هم جدا شوند، بنابراين از نظر سنت اجتماعى و به حكم فطرت لازم است آدمى پدر و مادر خود را احترام كند و به ايشان احسان نمايد زيرا اگر اين حكم در اجتماع جريان نيابد و فرزندان بــا پـدر و مـادر خــود معاملــه يك بيگانــه بكننــد قطعــا آن عاطفــه از بيــن رفتــه و شيـرازه اجتمـاع به‏كلــى از هم گسيختــه مى‏گــردد.
« اِمّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ اَحَدُهُما اَوْ كِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما اُفٍّ وَ لا تَنْهَرْ هُما وَ قُـلْ لَهُمــا قَــوْلاً كَــريـما - اگر يكى از آن دو در حيات تو به حد پيرى رسيد و يا هر دوى آن‏ها سالخورده گشتند از پذيرايى‏شان به ستوه ميا، آخ مگو، ايشان را مرنجان و نرم و مهربان با ايشان حرف بزن!» (23 / اسرى)
كلمه «اُف» مانند كلمه «آخ» فارسى است كه انزجار را مى‏رساند، و كلمه «نَهْر» به معناى رنجاندن است كه يا با داد زدن به روى كسى انجام مى‏گيرد و يا با درشت حرف زدن. اگر حكم را اختصاص به دوران پيرى پدر و مادر داده از اين جهت بوده كه پدر و مادر، در آن دوران سخت‏ترين حالات را دارند، و بيشتر احساس احتياج به كمك فرزند مى‏نمايند، زيرا از بسيارى از واجبات زندگى خود ناتوانند و همين معنا يكى از آمال پدر و مادر بود كه سال‏ها از فرزندان خود آرزو مى‏كردند، آرى روزگارى كه پرستارى فرزند را مى‏كردند و روزگار ديگرى كه مشقات آنان را تحمل مى‏نمودند و باز در روزگارى كه زحمت تربيت آن‏ها را به دوش مى‏كشيدند، در همه اين ادوار كه فرزند از تأمين واجبات خود عاجز بود آن‏ها به اين آرزو تأمين مى‏كردند كه در روزگار پيرى از دستگيـرى فرزنـد برخوردار شوند.
پس آيه شريفه نمى‏خواهد حكم را منحصر در دوران پيرى پدر و مادر كند، بلكه مى‏خواهد وجوب احترام پدر و مادر و رعايت آن در معاشرت و سخن گفتن با ايشان را بفهمانــد، حال چه در هنگــام احتياجشــان به مساعــدت فرزند و چه در هر حال ديگر.
« وَاخْفِــضْ لَهُمــا جَنــاحَ‏الــذُّلِّ مِــنَ‏الــرَّحْمَــةِ وَ قُــلْ رَبِ‏ارْحَمْهُمــا كَمــا رَبَّيــانى صَغيــرا!»
 (24 / اســرى)
در معاشرت و گفتگوى با پدر و مادر طورى با ايشان روبرو شو كه تواضع و