اعتراض ابن حنيف به خلافت ابوبكر
عثمان بن حنيف از جمله آن دوازده نفر است به خلافت ابوبكر اعتراض كرده و چنين گفت: اى ابوبكر، ما از رسول خدا صلى الله عليه و آله شنيديم كه مى فرمود: 'أهلُ بيتى نُجومُ الأرض فلا تَتقدّمُوهُم و قَدِّموم فُهُم الُولاةُ مِن بعدي؛ أهل بيت من ستارگان زمينند، بنابراين از آنان پيشى نگيريد و ايشان را بر خود مقدم بداريد كه آنان پس از من واليان شما مردمند.' در اين لحظه مردى برخاست و عرضه داشت: اى رسول خدا، مراد شما از اهل بيت چه كسانى اند؟ حضرت فرمود: 'عليٌ و الطاهرون من وُلده؛ على و طاهرين اولاد او مراد من است.' عثمان در ادامه گفت: اى ابابكر، پس تو اول كسى مباش كه به گفته او كفر مى ورزد و به خدا و رسول او خيانت نكنيد و به اماناتى كه نزد شما گذاشته خيانت نورزيد، در حالى كه اين امر را خوب مى دانيد!' [ همان، ص 79. ]
شركت در مهمانى اشرافى و اعتراض امام
هنگامى كه عثمان ابن حنيف بر بصره حكومت مى راند به امير مؤمنان على عليه السلام خبر دادند كه او به يك مهمانى طبقاتى كه مخصوص اشراف بوده و افراد كم درآمد در آن شركت نداشته، حضور يافته است. امام عليه السلام با اين كه شركت در اين مهمانى ها را گناه شخصى نمى داند اما از ديدگاه بصير و نافذ آن حضرت، اين نوع مهمانى و ضيافت ها براى واليان و حاكمان اسلامى بس مضر و خطرناك است؛ زيرا حضور در اين سفره ها و مهمانى ها كه به نام وليمه، عقيقه، عزادارى و غيره تشكيل مى يابد كه مخصوص اشراف و سران و احياناً فرصت طلب هاى جامعه در آن حضور مى يابند، سبب جدايى توده مردم از حاكمان و انحراف ارزش ها از مسير خود و ناخواسته آنچه نبايد واقع شود، سرانجام خواهد شد. از اين رو امام المتقين عليه السلام كه خود ميزان الاعمال و صراط المستقيم و عِدل القرآن الكريم است به محض اطلاع از اين خبر، طى نامه اى طولانى، حاكم خود در بصره "عثمان بن حنيف" را سخت مورد نكوهش قرار داد و او را به انحراف از راه مستقيم حاكمان عدل خوانده و وى را به بازگشت به حق و ترك چنين جلسات و ضيافت ها فراخواند تا درسى باشد براى همه واليان و حاكمان كه مدعى ادامه دهندگان راه على عليه السلام هستند. [ ر. ك: نهج البلاغه، نامه 45. ]