معاذ بن جبل
معاذ بن جبل بن عمرو، كنيه اش 'ابو عبدالرحمن' يكى از اصحاب بزرگ پيامبر اسلام و از ارادتمندان اميرالمؤمنين على عليه السلام بود. [ ر. ك: رجال طوسى، ص 59. ] وى اهل مدينه و از قبيله خزرج مى باشد.او در هجده سالگى در عقبه دوم جزو گروه هفتاد نفرى خدمت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله آمد و اسلام آورد و در جنگ بدر، اُحد، خندق و ساير جنگ هاى اسلام شركت نمود. رسول خدا ميان او و عبداللَّه بن مسعود "و به قولى ميان او و جعفر طيار" [ ر. ك: اسد الغابه، ج 3، ص 584؛ طبقات الكبرى، ج 3، ص 584. ] عقد اخوت و برادرى منعقد نمود. [ ر. ك: اسد الغابه، ج 3، ص 584؛ طبقات الكبرى، ج 3، ص 584. ]
وى مورد عنايت خاص رسول خدا صلى الله عليه و آله قرار داشت و هنگامى كه به حضرت خبر دادند معاذ به سبب بذل و بخشش زياد مقروض شد و ور شكست گرديده، طلب كاران او را خواست و مشكل معاذ را حل كرد و سپس او را به حكومت يمن منصوب كرد، و هنگامى كه معاذ عازم يمن بود، حضرت دستورهايى به وى داد و در حق او اين دعا را كرد: 'لعل اللَّه يجبرك و يؤدّى عنك دينك؛ اميد است خداوند آنچه را از دست دادى، جبران كند و دين تو را ادا نمايد.' اين اتفاق در سنه نهم هجرى واقع شد. او بقيه عمر پيامبر صلى الله عليه و آله و ابتداى خلافت ابوبكر را در يمن، امارت و حكومت كرد. [ طبقات الكبرى، ج 3، ص 584. ]
علم و فقاهت معاذ
در علم و فقاهت معاذ همين بس كه وقتى رسول خدا صلى الله عليه و آله پس از فتح مكه عازم حنين بود، 'عتاب بن اسيد' را براى امامت جماعت و 'معاذ بن جبل' را براى تعليم اهالى مكه، به فقه و سنن اسلامى و تعليم قرائت قرآن در مكه منصوب نمود. [ ر. ك: طبقات الكبرى، ج 2، ص 137 و 348. ]
هنگامى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله مى خواست معاذ را به يمن اعزام نمايد، نامه اى به مردم آن ديار نوشت و چنين فرمود: 'إنّى قد بعثتُ اليكم من خير أهلي و إلى عِلمهم و الى دينهم؛ من شخصى را كه از بهترين اهل من است به جانب شما فرستادم كه از بهترين آنها به علم و دين آگاهى دارد.' [ همان، ج 3، ص 585. ]