على بن ابى رافع، تابعى و از اصحاب خاص اميرمؤمنان عليه السلام و كاتب آن حضرت بود و با ايشان در تمام جنگ هاى دوران خلافت شركت جست، وى از فقيهان شيعه به شمار مى آيد.
او فقه را از اميرالمؤمنين فراگرفت و در زمان حيات امام، در باب وضو و نماز و ديگر ابواب آن، يك كتاب فقه تأليف و تنظيم كرد. بدين ترتيب وى اولين كسى بود كه در فقه اسلامى كتاب نوشت. اين كه گفته شده اول كسى كه كتاب فقهى نوشته، ابو حنيفه بوده، صحيح نيست؛ زيرا ابو حنيفه در سال 100 هجرى به دنيا آمده و سال 150 هجرى وفات يافته اما 'على بن ابى رافع' بيش از پنجاه سال قبل از او به دنيا آمده و كتاب فقه نوشته است. [ ر. ك: اعيان الشيعه، ج 8، ص 151. ]
على بن ربيعه والبى اسدى
شيخ طوسى، 'على بن ربيعه' را از اصحاب اميرمؤمنان عليه السلام به شمار آورده و مى نويسد: وى از عابدان زمان خويش بوده است. [ رجال طوسى، ص 407، ش 16. ]